مقالاتی چند درباره اوستا

این اثر شامل چندین مدخل از دایرهالمعارف ایرانیکا دربارۀ کتاب اوستا، جامعه، جغرافیا و زبان اوستایی است. نویسندگان این مدخل‌ها که از جمله برجسته‌ترین دانشمندان در این حوزه‌های تحقیقاتی هستند، سعی کرده‌اند تا خواننده را با کلیات این مباحث آشنا سازند. در بخش نخست سرگذشت کتاب اوستا و روایات مربوط به  آن  و در بخش بعد دربارۀ جغرافیای  اوستایی بحث شده است. در بخش سوم ویژگی‌های زبانی کتاب اوستا از جمله خط، واج‌شناسی و دستور و نحو اوستایی  و بخش پایانی نیز به جامعه و مردمان اوستایی می پردازد.

در مقدمه کتاب آمده است:

مجموعۀ حاضر شامل چندین مدخل دایره‌المعارف ایرانیکا دربارۀ کتاب اوستا و برخی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با آن مانند: جغرافیای اوستایی، زبان اوستایی و مردمان اوستایی است. این مدخل‌ها هرچند کوتاه و موجز هستند، اما از آنجاکه نگارش آنها بر عهدۀ برخی از مهم‌ترین دانشمندان مرتبط با آن موضوع بوده، اطلاعات بسیار جامعی را نه تنها برای یک خوانندۀ غیرمتخصص فراهم می‌آورند بلکه همچنین منبعی قابل استناد برای دانشمندان این حوزه‌ها نیز به شمار می‌آیند.

بخش نخست این مجموعه با نام «اوستا» به کتاب اوستا اختصاص دارد. نویسندۀ این مدخل ژان کلنز[1] از نامی‌ترین دانشمندان اوستاشناسی در عصر کنونی است و صاحب تألیفات درجۀ اولی دربارۀ زبان اوستایی و مفاهیم دینی و آیینی مطرح‌شده در آن است. در این مدخل، کلنز در ابتدا سعی کرده تا به صورت فشرده خواننده را با سرگذشت کتاب اوستا و روایت سنتی مرتبط با آن آشنا سازد. در ادامه بخش‌های مختلف اوستا معرفی و به طور موجز به مطالب آن و مهم‌ترین دست‌نویس‌های این کتاب اشاره کرده و در پایان نیز تاریخچۀ مختصری از مطالعات اوستایی را ذکر کرده و در بخش پایانی مهم‌ترین منابع تا زمان نگارش این مدخل را آورده است.

بخش دوم این مجموع با عنوان «جغرافیای اوستایی» تألیف جراردو نیولی[2] است. نیولی را، که صاحب آثار ارزشمندی در بارۀ خاستگاه و زمان کیش زردشتی است، به واقع، باید موجه‌ترین فرد برای ورود به مبحث بحث‌انگیز جغرافیای اوستایی دانست. وی اساس پژوهش حاضر را بر پایۀ فرگرد اول وندیداد گذارده و در آن به مقایسۀ مناطق جغرافیایی این بخش از اوستا با موضوعات مرتبط و مشابه در سنت هندوایرانی و حتی هندواروپایی پرداخته است.

بخش سوم مجموعۀ حاضر تحت عنوان «زبان اوستایی» شامل چهار بخش است. سه مبحث نخست این بخش را که به «خط اوستایی»، «واج‌شناسی اوستایی» و «دستور اوستایی» اختصاص دارد، کارل هوفمان[3] به نگارش در آورده است. هوفمان در این سه بخش تقریباً به طور کامل به مهم‌ترین مباحث در این زمینه‌ها پرداخته و به خصوص در بخش واج‌شناسی نکات بسیار مهمی را در عین موجز بودن مطرح کرده و برای خواننده یک دید کلی و تاریخی نسبت به بحث پیچیدۀ واج‌شناسی اوستایی فراهم آورده است. مبحث پایانی این بخش نیز به قلم کلنز است و به نحو اوستایی اختصاص دارد و تنها به صورت online موجود است. از عمر کامل‌ترین منبع در زمینۀ نحو اوستایی بیش از صد سال می‌گذرد و لزوم پرداختن به این بخش بسیار ضروری می‌نماید. کلنز که در برخی دیگر از آثار خود به این حیطه وارد شده سعی کرده تا در این نوشتۀ کوتاه مهم‌ترین موضوعات مربوط به این بحث را با تکیه بر آثار تراز اول دربارۀ نحو هندی تبیین کند.

بخش پایانی این مجموعه با نام «مردم اوستایی» تالیف مری بویس[4] است. بویس در این بخش به اقوام اوستایی و خاستگاه و زمان آنها پرداخته و سلسله مراتب اجتماعی در دو بخش اوستای گاهانی و متأخر را مورد مداقه و مقایسه قرار داده است. همچنین، وی در این پژوهش به مقایسۀ خویشکاری‌ها و کارکردهای هریک از طبقات در جامعۀ اوستایی با طبقات مشابه در میان هندیان باستان پرداخته و وجوه اشتراک و افتراق را مورد توجه قرار داده است.