بررسی بنیان‌های فکری تمدن اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری و سید قطب

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو نبی‌الله روحی با عنوان «بررسی بنیان‌های فکری تمدن اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری و سید قطب»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی سلطانی به عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان به عنوان استاد مشاور و حجج اسلام دکتر محمد غفوری‌نژاد، دکتر علیرضا ایمانی و دکتر رضا الهی‌منش به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

سید قطب به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته مصری و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان یکی از تأثیرگذارترین علمای شیعه در عصر حاضر ازجمله اندیشمندانی هستند که بر روی‌کرد تمدنی، تأکیدی خاص داشته و به تمدن اسلامی اهتمام ویژه‌ای ورزیده‌اند. پرسش اصلی این پژوهش درباره بنیان‌های فکری تمدن اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری و سید قطب و وجوه اشتراک و افتراق آنهاست. در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوای کیفی و برای گردآوری داده‌ها از روش اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده شده است تا مهم‌ترین بنیان‌های فکری تمدن نوین اسلامی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای و سید قطب با استناد به مجموعه آثار ایشان استخراج و ارائه گردد. یافته‌های پژوهش نشان داد هرچند سید قطب و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دغدغه‌های مشترکی داشته و در صدد ایجاد تمدن قدرتمند اسلامی هستند، لیکن در بنیان‌های آن تفاوت‌های آشکاری با یکدیگر دارند. از لحاظ هستی‌شناسی، این دو اندیشه، توحیدمحور هستند و معتقدند تمدن اسلامی دوبعدی و شامل ساحت مادی و ساحت معنوی است. در مبانی معرفت‌شناسی، در خصوص امکان و ضرورت معرفت اتفاق‌نظر دارند، ولی از حیث منابع و روش‌های معرفت، دیدگاه‌های متفاوتی دارند. در مبانی انسان‌شناسی از جهات چیستی، جایگاه والای انسان در نظام هستی و غایت وجودی آن شبیه به هم می‌باشند، ولی در خصوص اراده انسان اختلاف جدی وجود دارد. اراده انسان در نظریه سید قطب در ذیل توحید افعالی و تداوم عادت الهی تفسیر می‌شود، درصورتی‌که آیت‌الله خامنه‌ای بر این باور است که نقش اصلی به تربیت و به اراده و تصمیم خود انسان وابسته است. در بحث غایت‌شناسی هر دو نظریه، سعادت‌طلبی و وصول به سعادت در دنیا و آخرت فهم می‌گردد. هر دو به غایتی غیرمادی معتقدند که هدف غایی تمدن اسلامی وصول به سعادت دنیوی و اخروی است. هر دو به لحاظ هستی‌شناسی معتقد به دووجهی بودن (مادی و معنوی) نظام هستی می‌باشند و وجه معنوی را مهم‌تر از وجه مادی به حساب می‌آورند. آن‌چه واضح است، جدایی کامل نظر سید قطب و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در غایت‌شناسی و ایجاد آرمان‌شهر است. آرمان‌شهر سید قطب جامعه نخستین اسلامی و عصر خلافت است، اما آرمان‌شهر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آخرالزمان و با نگاه به آینده به وجود می‌آید.