خدمت به عیسی مسیح مهم است، نه خدمت در کلیسایی که به نام اوست

دکتر بهروز حدادی عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در مقاله‌ای به مناسبت درگذشت پروفسور هانس گونک آورده است:

روز گذشته، دکتر هانس کونگ Hans Küng (1925-2021)، الهیدان پرآوازه، دگراندیش، پرکار، پرنویس، جهانی‌نگر و اهل انصاف و مدارای سوئیسی با بر جای گذاشتن بیش از پنجاه اثر تحقیقی در 93 سالگی دیده از جهان فروبست و جهان تفکر و اندیشه دینی را با از دست دادن یکی از بهترین و خوش‌فکرترین و منصف‌ترین نظریه‌پردازان خود، عزادار کرد و بجاست با بهره گرفتن از احادیث شریف بگوییم با رفتن او، در جبهه خداباوران و موحدان رخنه و ثُلمه‌ای وارد شد که چیزی آن را جبران نمی‌کند و نمی‌پوشاند.
 
این الهیدان بزرگ کاتولیک، از مشاوران شورای دوم واتیکانی بود که نظرات مختلفش در سند نهایی آن شورا به تصویب رسید و بعدها به دلیل نگرش مستقل و اجتهادگونه‌اش در آموزههای مختلف کاتولیکی از کلیسای کاتولیک رانده و منصب رسمی و تعلیمی خود را از دست داد ولی نامهربانی‌های کلیسای کاتولیک او را از ادامه راهش باز نداشت و از آن پس، آثار ارزشمندی از او به چاپ رسید که در نوع خود و در حوزه ادیان ابراهیمی بی‌نظیر است و به یقین او را می‌توان منصف‌ترین، عمیق‌ترین و منطقی‌ترین دانشمند مسیحی در طول تاریخ در مواجهه با اسلام بهخصوص با نگارش کتابی در مورد اسلام دانست. او جهان مسیحی را عتاب می‌کرد که «آیا این کم و بیش نشانه یک تعصب خودخواهانه نیست که مسیحیان عاموس و یوشع و اشعیا و ارمیا و عالیجاه جابر را به عنوان پیامبر باور دارند؛ لکن به محمد {ص} به عنوان یک پیامبر اعتقاد ندارند؟»
 
وی در کسوت الهیدانی منتقد، سیاست کلیسا در مورد حکومتداری، مراسم مذهبی، عصمت پاپ، کنترل موالید، تجرد کشیشی، تنظیم خانواده، ازدواج، نوع مواجهه کلیسای کاتولیک با مسائل جدید در جهان مدرن چون همجنس‌گرایی، سقط جنین، معنای جهنم و موارد دیگر را مورد انتقاد قرار داد. دکتر کونگ می‌گفت در برخی از موضوعات، حتی آیین بودا و یهودیت، آموزه‌هایش پذیرفتنی‌تر از آیین کاتولیک است و اصرار داشت که خدمت به عیسی مسیح مهم است، نه خدمت در کلیسایی که به نام اوست.
 
زمانی که پاپ یوحنای بیست و سوم  فراخوان دومین شورای واتیکان را با این هدف صادر کرد که «هوای تازهای وارد کلیسا شود»، کونگ این کنفرانس را فقط آغاز راه دانست. وی به ترغیب کلیسا برای ادامه تجدیدنظر در پاره‌ای از احکام کلیسایی از جمله پایان دادن به ممنوعیت کنترل بارداری و تجرد توسط کشیشان ادامه داد و در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز در سال 1968 گفت که در سیستم‌های کمونیستی و کاتولیک رومی نوعی همسانی می‌بیند که هر دو تمرکزگرا و تمامیت‌خواه و دشمن آزادی‌اند. تنش در روابط او با کلیسای کاتولیک به جایی رسید که در سفر به ایالات متحده در سال 1963، دانشگاه کاتولیک آمریکا در واشنگتن سخنرانی او در دانشگاه را ممنوع کرد و درنتیجه، هزاران تن از طرفدارانش به جای دیگری برای شنیدن سخنانش کوچ کردند. مخالفت او با آموزه عصمت پاپی نقطه آغاز در جداییاش از کلیسای کاتولیک بود و البته مناسبات او بعدها و در همین اواخر کمی بهتر شد که نمونه‌اش دعوت پاپ راتسنیگر، سخت‌ترین مخالف او، از او در محل اقامت پاپی بود که با شرط نپرداختن به مباحث الهیاتی در گفتوگوهای طرفینی برگزار شد.
 
مخالفت دکتر کونگ با آموزه عصمت پاپی در کتاب معروف«معصوم؟ یک تحقیق» (1970) منجر به برکناری وی از مقام کشیشی و سلب کرسی رسمی مدرسی الهیات کاتولیکی شد.
 
در سال 1982 هانس کونگ سلسله سخنرانیهایی در دانشگاه توبینگن ارائه کرد که دانشگاه مذکور آن را با عنوان "گفتوگوهای مسیحی ـ‌ اسلامی" منتشر کرد. سخن اصلی هانس کونگ که در هر سه کتاب به عنوان راهنمای پژوهش مطرح شده است، این است: «بدون صلح در میان ادیان صلحی در میان ملتها تحقق پیدا نمی‌کند. بدون گفتوگوی میان ادیان صلحی در بین ادیان اتفاق نمیافتد. بدون پژوهش درباره مبانی ادیان گفتوگویی در میان ادیان برقرار نمیشود.»
 
دکتر کونگ در سالهای اخیر نظریه «اخلاقی جهانی» را مطرح کرد که به گفته او همه ادیان میتوانند آن را تأیید کنند. پارلمان ادیان جهان در سال 1993 پیشنهادات وی، ازجمله نظم اقتصادی عادلانهتر و پیروی جهانی از قاعده طلایی را تأیید کرد. وی دو سال بعد بنیاد اخلاق جهانی، سازمان تحقیقاتی و آموزشی در دانشگاه توبینگن را تأسیس و هدایت کرد که هدف آن ترویج ارزشهای اخلاقی در سراسر جهان و تقویت گفتوگو بین ادیان و فرهنگها است و به دلیل همین نظرات و نگرشهای بدیع بود که بعضی از متفکران کاتولیک، او را تاثیرگذارترین الهیدان مسیحی دانستند که دیگر تکرار نخواهد شد.
 
دیدگاه‌های عالمانه و دقیق وی در موضوعات زن و خانواده و نقد بر استناد کلیسا به سنت دیرپا و دامنگسترش و غلبه نگرش مردسالارانه و زن‌ستیزانه با ارائه پیشنهادات و راه‌حل‌هایی ازجمله در کتاب «زن در مسیحیت» درج شده، که این نگرش و رویکرد وی از بهترین و پذیرفتنی‌ترین دیدگاهها در این زمینه است که مطالعه آن برای علاقه‌مندان این مبحث بهویژه با نگاهی بین‌الادیانی ضرورت دارد.

فقدان این دانشمند و الهیدان نظریه‌پرداز و آزاداندیش و آزادمنش در فضای فکری و دینی امروز ضایعهای بزرگ است و گمان نمیرود تا مدتها کسی به وزانت و درایت و قوت فکر و اندیشه و شرح صدر او، جای خالی او را پر کند و امیدواریم در دهه‌های آینده شاهد ظهور و بروز چهره‌های ارزشمندی چون او و دیگرانی چون جان هیک و آنه ماری شیمل و کارِن آرمسترانگ باشیم که در فهم دینی و نگرش خود به اسلام و ارزشهای متعالی آن و دفاع از آن، خاطرات خوبی بر جای گذاشتند.
در نگارش این مقاله از مقاله ای در نیویورک تایمز استفاده شده است.
https://www.nytimes.com/2021/04/06/world/europe/hans-kung-dead.html