تحلیل شاخصه‌های منهج فقهی اجتهادی محمد ناصرالدین البانی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو یحیی حقانی با عنوان «تحلیل شاخصه‌های منهج فقهی اجتهادی محمد ناصرالدین البانی»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضا اسلامی به عنوان استاد راهنما، دکتر محمد معینی‌فر و دکتر عبدالصمد علی‌آبادی به عنوان استاد مشاور و دکتر محمدرسول آهنگران، دکتر سید حسن متهجد عسکری و دکتر اسدالله رضایی به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

پژوهش حاضر در صدد شناسایی منهج فقهی اجتهادی البانی است که با  تحلیل شاخصه‌های این منهج در مسیر اجتهاد و استنباط، خدمتی به مجامع علمی و فقه‌پژوهان خواهد بود. ضرورت این تحقیق این است که پژوهشی درباره دیدگاه البانی نسبت به فقه و اجتهاد صورت نگرفته، ازاین‌رو پرسش از شاخصه‌های منهج فقهی و اجتهادی البانی مسئله‌ای است که نیازمند پاسخی درخور می‌باشد. روش این نوشتار به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی است. دستاوردهای به دست آمده در این پژوهش آن  است که البانی قرآن و سنت را در مسیر اجتهاد هم‌طراز و در عرض یکدیگر می‌داند و ترجیح بین آیات و احادیث را نمی‌پذیرد. عقل در نظام فقهی و اجتهادی البانی جایگاه شایسته‌ای ندارد. وی اجماع مصطلح اصولیون رامناقشه‌پذیر می‌داند. او قیاس را محدود در مدار تنگ نصوص می‌پذیرد. البانی استحسان را محصول اندیشه‌های متأخرین می‌داند. مصلحت مرسله از دیدگاه او باید از نوع مصلحتی باشد که درزمان پیامبر(ص) وتوسط آن حضرت ممکن‌الاخذ بوده اما پیامبر(ص) به آن عمل نکرده باشد. جایگاه بلند سلف، از دیدگاه او به‌گونه‌ای است که وی عدم مراجعه و اخذ اندیشه‌های سلف صالح را رمز پراکندگی جامعه مسلمین می‌داند. در منهج فقهی او، «سلف» و «فهم سلف» محوری‌ترین اساس می‌باشد. وی تصفیه فقه را بر اساس سه محور مهم انجام می‌دهد: عمل کردن به حدیث صحیح حتی در صورت مخالفت علما با آن حدیث؛ پیراستن فقه از احادیث ضعیفه و عدم تقدم برخی از قواعد اصولی بر خبر واحد. البانی فقه موجود را واقعی ندانسته، زیرا این فقه دیدگاه‌های شخصی فقهاست. وی محدث بودن را لازمه اساسی فقیه شدن می‌داند. مهم‌ترین شاخصه‌های منهج فقهی البانی در الثمر المستطاب عبارت است از: آیات قرآن، احادیث صحیح، قواعد مستفاد از کتاب و سنت، تمسک به قواعد کلی مستفاد از کتاب و سنت در مالانص فیه، عمل به اطلاق نص، دفاع  شدید از حدیث هرچند مخالف قرآن باشد، توجه به مصالح جامعه، اهتمام به فقه اللغه، مبارزه با بدعت، توجه به توحید، عمل به استخاره در فرض شک در احوال راوی، توجه به فهم سلف و استقلال در رأی و نقد ائمه حدیث. البانی تأویل و مجاز را فی‌الجمله باور دارد. او در تصحیح و تحسین و تضعیف احادیث با بقیه محدثین دیدگاه تقریباً مشترکی دارد.