لزوم بهره‌گیری از روش‌های مدرن برای تبیین عاشورا

برگزاری عزاداری‌ ماه محرم به شکل حضوری از موضوعاتی است که از زمان شیوع کرونا محل بحث و جدل بوده است. موافقان و مخالفان برگزاری حضوری این مراسم استدلال‌هایی را ارائه می‌دهند که جای تأمل دارد. موافقان معتقدند که در هر شرایطی و حتی به قیمت بیمار شدن مردم باید این مراسم برگزار شود، اما مخالفان معتقدند تا زمان پایان یافتن شیوع این ویروس هر نوع مراسم مذهبی باید تعطیل شود، چراکه سلامت مردم در اولویت است. برای بررسی بیشتر این موضوع با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر یوسف غضبانی، رئیس مرکز آموزش‌‌های آزاد دانشگاه ادیان و مذاهب، به گفت‌وگو نشستیم که متن آن در ادامه می‌آید:

با توجه به آغاز ماه محرم و عزاداری‌ها از یک سو و نیز مواجهه جامعه با پیک کرونا و کشته شدن بیش از ۵۰۰ نفر در هر روز، وظیفه عزاداران در این شرایط چیست؟

با توجه به این‌که کرونا به اشکال مختلف کنترل نشده‌ای پخش شده و مدل‌های مختلفی از آن همانند دلتا و موارد دیگر ایجاد شده است که حتی جوانان را از پای درمی‌آورد و شرایط کشور نیز به گونه‌ای است که وزیر بهداشت درخواست کرده است که کشور دو هفته تعطیل شود، بنابراین اگر بخواهیم مراسم عزاداری محرم را به شکل سنتی اجرا کنیم بعداً همه عواقبی که در کشور به وجود می‌آید ولو این‌که از ناحیه کوتاهی‌های دیگران در بخش‌های دیگر باشد به نام مراسم مذهبی و عزاداری امام حسین(ع) قلمداد می‌شود و این کار یک ضد تبلیغ برای دین است.

هر چند ما معتقدیم که سنت‌ها باید حفظ شود ولی سنت‌ها هم باید با توجه به شرایط، به‌روز شود. ما هنوز می‌خواهیم اطلاعات دینی را از طریق منبر به مردم منتقل کنیم در حالی‌که باید در این زمینه نیز به‌روز شویم. اگر حتی کرونا هم وجود نداشته باشد با توجه به اینکه الان حداکثر حوصله بسیاری از مردم در حد یک پیامک شده و حتی یک فیلم کوتاه و کلیپ را اگر بیشتر از دو دقیقه باشد حاضر نیستند گوش کنند یا ببینند، بنابراین آیا اساساً کسی ذائقه‌سنجی کرده است که وقتی یک نفر بر منبر رفته و چهل دقیقه سخنرانی می‌کند، ذهن افراد امروزی جامعه متوجه مطالب است یا خیر و آیا اساساً به آن گوش می‌دهند؟

باید سبک منبر خودمان را عوض کنیم و با دنیای پیشرفته ارتباطات و اطلاعات تطبیق دهیم. کرونا در شرایط کنونی نیز مزید بر علت شده است. حال در این شرایط یک سخنرانی که ممکن است مردم حوصله شنیدن مطالب آن را نداشته باشند چه تأثیر و فایده‌ای دارد که سلامتی و جان مردم را به‌خاطر آن به خطر بیندازیم؟

پیشنهاد شما برای برگزاری مراسم عزاداری در شرایط کنونی و نیز افزایش مخاطبان منبرهای دینی چیست؟

بنده اعتقاد دارم که باید از شیوه‌های مدرن برای تبلیغ قیام امام حسین(ع) استفاده کنیم. چرا آن سخنرانی که قرار است روی منبر برود، محتواهای فشرده چند دقیقه‌ای را تهیه نمی‌کند تا از اول محرم به صورت گسترده در فضای مجازی پخش کند؟ چرا عزاداری‌های ما به صورت سنتی همانند زمان قاجار و پهلوی باقی مانده است، با این‌که دنیای اطلاعات و ارتباطات، زمین تا آسمان عوض شده است. چرا تلویزیون ما کل برنامه‌های ماه محرم را به مداحی و سخنرانی اختصاص می‌دهد اما تکه فیلم‌های کوتاه، آموزنده و معرفتی از امام حسین(ع) پخش نمی‌کند؟

با ادامه این سبکی که اکنون وجود دارد مخالفم و به نظرم اگر حتی کرونا هم نباشد باید سبک‌های دیگری را برای عزاداری یا سخنرانی در منبرها انتخاب کنیم تا دیگر مردم در پای این منبرها مشغول بازی کردن با گوشی‌هایشان نباشند. بسیاری از مردم، حوصله شنیدن محتواهای طولانی را ندارند، بنابراین باید به تولید روضه‌های کوتاه و پخش آن در فضای مجازی روی بیاوریم.

هم‌چنین مداحی‌ها باید به گونه‌ای باشد که شأن تشیع را پایین نیاورد و مطابق اسناد باشد. مردم از روضه‌ها و مداحی‌ها و سخنان کوتاه هدفمند و معرفتی استفاده بیشتری خواهند برد و در عرصه وسیعتری پخش و در دسترس مردم قرار می‌گیرد و قیام امام حسین(ع) نیز به شکل بهتری در اذهان یادآوری می‌شود؛ ضمن این‌که بهانه‌ای دست مخالفان مذهب نداده‌ایم و از ظرفیت‌های تکنولوژیِ روز نیز به نحو احسن استفاده کرده‌ایم. بسیاری از این کلیپ‌ها را نیز می‌توانیم با زیرنویس‌های عربی، انگلیسی، ترکی، اسپانیولی و ... تهیه و حتی با دوبله، آنها را در سطح دنیا پخش کنیم.

اکنون مجلسی برپا می‌کنیم اما عده‌ای به خاطر کرونا در آن حضور پیدا نمی‌کنند و عده‌ای محدود در مجلس حاضرند که برخی افراد مسن مشغول چرت زدن هستند و برخی از جوان‌ها در حال کار کردن با گوشی. به نظر من این‌گونه مراسم مذهبی موجب وهن مذهب است. نباید مردم را در این ایام یکجا جمع کنیم. برخی افراد فکر می‌کنند عده‌ای به بهانه ویروس کرونا به دنبال تعطیل کردن مراسم مذهبی هستند و باید جلوی‌شان ایستاد و زیر بار نرفت، ولی این نمی‌تواند حرف درستی باشد.

امروزه در همه دنیا ویروس کرونا فراگیر شده و تأکید می‌شود که نباید تجمعی صورت گیرد و مردم نیز باید پروتکل‌ها را رعایت کنند. همه این موارد به نظام اداری و اقتصادی کشور قطعاً صدماتی وارد کرده است، حال که همه این بخش‌ها با محدودیت مواجه شده‌اند، چگونه موقع محرم می‌توانیم بگوییم حساب این یک مورد جداست و چون برای امام حسین(ع) است باید آن را برگزار کنیم.

همانگونه که مردم اجازه حضور در ورزشگاه‌ها، باشگاه‌های ورزشی و ... را ندارند باید از حضور در مساجد و مراسم مذهبی نیز منع شوند. از سوی دیگر می‌توان به شکل مجازی مجالسی برگزار کرد و مردم هم عزاداری کنند و اتفاق خاصی هم نیفتد. این همان تغییر روش متناسب با زمان و اقدامی کاملاً عاقلانه است.

اگر از ائمه می‌پرسیدیم که جان و سلامتی انسان‌ها مهمتر است یا برپایی عزاداری حضوری، فکر می‌کنید چه جوابی می‌دادند؟

معتقدم دین اسلام از ابتدا برای مردم و هدایت و سعادت دنیا و آخرت آنها آمده است. دین چیزی نیست که فوق مردم باشد و قرار باشد مردم را فدای آن کنیم. البته گاهی لازم بوده عده‌ای فدا شوند تا دین حفظ شود و همین الان هم اگر جنگی شود همه ما فدایی دین هستیم اما الان در شرایطی نیستیم که قرار باشد خود را فدای دین کنیم یا بگوییم دین بر جان مردم اولویت دارد، بنابراین معتقدم اگر ائمه(ع) امروزه در میان ما حضور داشتند قطعاً از سلامت مردم دفاع می‌کردند.

در روایات خود ائمه(ع) نیز آمده است که از احتیاط و مراعات در مقابل بیماری‌های واگیر برای جلوگیری از گسترش آن سخن گفته‌اند. اساساً رفتن روی منبر در زمان پیامبر(ص) یا ائمه(ع) به این تفصیل نبوده است؛ خطبه‌های حضرت علی (ع) را در نهج‌البلاغه ببینید؛ بسیار کوتاه است. این سنت‌ منبرهای حدود یک ساعته بعدها آرام آرام ایجاد شده است. البته اصل روضه‌خوانی خوب است و ثواب هم دارد و درباره آن روایت هم داریم اما بسیاری از چارچوب‌هایی که امروزه به عنوان سنت دینی مطرح‌ هستند، اساسا پایه دینی ندارند که به هر قیمتی بخواهیم آنها را حفظ کنیم.

منبع: خبرگزاری ایکنا