تفاوت‌های اسلام طالبانی و اسلام داعشی

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه ما هم اسلام داعشی و هم اسلام طالبانی را قبول نداریم، گفت: با این وجود بین آنها اختلافات زیادی در مسائلی چون تکفیر، زیارت قبور، اعتقاد به دموکراسی و تشکیل مجلس ملی وجود دارد. تکفیر طالبان از نوع کلامی و تکفیر داعش از نوع فقهی است.

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مهدی فرمانیان،در نشست علمی «طالبان و داعش، افتراقات و اشتراکات»، گفت: طالبان همه، طلبه‌های مدارس دیوبند هستند و دیوبندی‌ها از نظر فقهی مقلد فقه حنفی و از نظر کلامی پیرو تفکر اشعری و ماتریدی هستند؛ گرایشات اهل حدیثی هم به مقدار کمی در آنها ایجاد شده است و نگاه مثبتی به ابن عربی و طریقت‌های نقشبندیه و ...دارند و آن را جزء بهترین طریقت‌ها می‌دانند. ضمن اینکه تفکر ابن تیمیه و سلفیت را هم قبول دارند.

وی با بیان اینکه داعش و طالبان در سه فقره از این چهار موضوع با هم اختلاف دارند و اگر رفتارهای آن شبیه هم هست دلیل بر یکسانی فکر آنها نیست، تصریح کرد: همه طالبان رسما مقلد فقه حنفی هستند و از آن عدول نمی‌کنند و خیلی هم به آن پایبند هستند و با مخالفان با جدیت برخورد می‌کنند؛ حنفی‌ها حتی دست باز نمازخواندن برخی از مالکی‌ها را تحمل نمی‌کنند و در دوره اشغال افغانستان توسط شوروی، نزدیک بود جنگی بین این دو فرقه رخ دهد.

دکتر فرمانیان گفت: خیلی از افراد اهل سنت مخصوصا سلفی‌ها و داعشی‌ها قائل به حرمت تقلید هستند و باب اجتهاد را منفتح می‌دانند؛ بنده از بسیاری از آنها پرسیده‌ام مقلد چه کسی هستند گفتند از هیچ کسی تقلید نمی‌کنند.

نظر داعش در مورد طالبان

وی افزود: طالبان در کلام، گرایش ماتریدی اشعری دارند ولی داعش صراحتا این تفکر را بدعت و انحراف می‌داند و گرایشات اهل حدیثی در بین اینها رشد کرده است به خصوص بعد از ظهور اسامه بن لادن. از نگاه داعش، طالبان منحرف و بدعت‌گذار هستند.

استاد و کارشناس مذاهب و فرق اسلامی ادامه داد: اختلاف دیگر این دو در بحث تصوف و صوفیه است؛ داعش صوفیان را حلولی دانسته و همه آنها را کافر می‌دانند. ابومصعب سوری یکی از بدی‌های طالبان را تاثیرپذیری از تصوف می‌داند، طالبان بر سر مقبره صوفیان رفته و از آنها شفاعت هم می‌خواهند ولی داعش این کار را بدعت و شرک می‌داند.

فرمانیان گفت: اخیرا کلیپی منتشر شد که طالبان سر قبر ملاعمر رفتند؛ قبر وی بنا و ساختمان دارد و روی آن نوشته‌اند قبر امیرالمؤمنین مجاهد. جالب اینکه بر سر قبر وی سجده تعظیمی و گریه کردند که این کار بین صوفی‌ها در شبه قاره بسیار رایج و معروف است ولی داعشی‌ها آن را حرام و بدعت می‌دانند لذا وقتی به سوریه حمله کردند قبور را در عراق و سوریه تخریب کردند.

اشتراک داعش و طالبان

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: اشتراک جدی بین این دو گروه پذیرش سخنان ابن تیمیه در توحید و شرک است؛ علمای شیعه توحید را ذاتی، صفاتی و افعالی می‌دانند و سنی‌ها هم این را قبول دارند ولی این تیمیه این تقسیم‌بندی را به عبادی، ربوبی و صفاتی تقسیم کرد و بعدها شاه ولی الله دهلوی آن را پذیرفت و رواج یافت. دیوبندی‌های حیاتی که جزء طالبان هستند خیلی به عقاید شیعه نزدیک هستند و حتی مماتی‌ها زیارت قبر پیامبر(ص) را مستحب می‌دانند، حال آنکه داعش همه را از مصادیق شرک می‌داند.

وی با بیان اینکه مقوله جهاد در بین این دو اختلافی است، افزود: داعش می‌گوید هر کسی حکمی به غیر ما انزل الله بکند کافر و مهدور الدم است همچنین این فرقه معتقد است همه مسلمین به خاطر پذیرش مجالس ملی مشرک هستند، مرقد امام خمینی و مجلس ایران را با همین تحلیل مورد حمله قرار دادند ولی طالبان مبانی داعش را در این مقوله قبول ندارد؛ از نگاه داعش تمامی مسلمین کافرند چون با آمریکا همراهی دارند و مجلس ملی و زیارت قبور و انتخابات و دموکراسی را قبول کرده‌اند.

فرمانیان بیان کرد: طالبانی‌ها تکفیر شیعه را در کتبشان زیاد مطرح کرده‌اند ولی عمدتا از نوع کلامی است و نه فقهی و عملی که منجر به کشتن شیعیان شود.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه خیلی از طلاب ایران هم تفاوت میان انواع تکفیر را درست متوجه نشده‌اند، گفت: در تکفیر چند عامل مهم است که یکی ضوابط تکفیر است که همه علما گفته‌اند منکر ضروری دین، کافر است، دیگری موانع تکفیر است مانند جهل و اضطرار و خطا و ... است؛ مثلا اگر اسلحه بالای سر کسی بگیرند و بگویند کافر شو نمی‌توان گفت او چون اعتراف کرده کافر است؛ یا در برخی کشورها فرد هیچ حجابی ندارد ولی نماز می‌خواند چون نمی‌داند حجاب جزء ضروریات دین است، یعنی کفر او از روی جهل است.

نه به اسلام طالبانی و داعشی

وی تاکید کرد: داعشی‌ها تکفیر فقهی دارند و خودشان مجری حکم هستند و خودشان هم فتوا می‌دهند و جالب اینکه خود را مجتهد مطلق هم می‌دانند؛ در حالی که براساس اعتقاد ما قاضی و حاکم شرع باید حکم دهد و مجری آن باشد.

فرمانیان اضافه کرد: در طالبان عمدتا تکفیر کلامی مطرح است ولی داعش تکفیر فقهی می‌کند، لذا این اواخر شاهد بودیم که ابوبکر بغدادی مسئله و نظریه «گرگ تنها» را مطرح کرد یعنی با هر طریقی که می‌توانید مانند گرگ به جمعیت حمله کنید و همه را زخمی کنید، همانطور که گرگ گله را مورد حمله قرار می‌دهد ولی شاید یک گوسفند بیشتر نخورد.

استاد حوزه و دانشگاه تاکید کرد: ما نه اسلام طالبانی و نه اسلام داعشی می‌خواهیم و هیچکدام را قبول نداریم و اسلام بدون خشونت را می‌پذیریم ولی این تفاوت بین آنها وجود دارد.