نشست علمی «تفسیر تقریبی از قیام امام حسین(ع)»

نشست علمی تفسیر تقریبی از قیام امام حسین(ع) به همت دفتر تقریب مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور جمعی از اساتید و دانشجویان این دانشگاه برگزار شد.

در این نشست که یکشنبه 10 آذر در سالن کنفرانس امام موسی صدر برقرار بود حجج اسلام دکتر حمیدرضا شریعتمداری و دکتر رضا اسلامی به ترتیب به عنوان سخنران و ناقد به ارائه نقطه نظرات خود پیرامون قیام امام حسین از دیدگاه تقریبی پرداختند. 

در ابتدای این نشست دکتر شریعتمداری به بیان مقدمه ای در خصوص بحث مورد نظر خود پرداخت و گفت: باید دانست که قیام عاشورا قیام و حرکتی اسلامی و مقبول همه جهان اسلام است که بستر آن تنها شیعی و با اهداف مذهبی و شیعی شکل نگرفته است و اگر این نگاه و تقریر تقریبی پذیرفته شود اولین اثر و دستاورد آن در همین عزاداری ها و منابر ما می تواند منعکس و آشکار شود و فرم ها و قالب های این آیین ها را در چارچوب کاملا اسلامی و نه فرقه ای قرار دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب سپس به آشکار بودن ضرورت تقریب بین مذاهب اسلامی در دنیای معاصر اشاره کرد و افزود: شرایط امروز جهان اسلام به جایی و مرحله ای رسیده که بسیار خطرناک شده و خطر اشاعه درگیری های فرقه ای بسیار بیشتر حس می شود و لذا تردیدی در ضرورت تقریب نیست.

دکتر شریعتمداری ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که حتی اگر قیام امام حسین ع را قیامی با بستر شیعی و نماد تقابل جبهه اهل بیت و جبهه خلفا و نیز تقابل جبهه شیعه و سنی بدانیم باز هم به دلایل ضرورت های تقریبی نباید بر این دیدگاه تاکید کنیم .

نکته دیگر مورد تاکید سخنران این نشست در مقدمه این بود که تشیع راستین همان اسلام ناب محمدی ص است که البته این تشیع بعد سلبی و رفضی و تبرایی هم دارد و ما عنوان رافضی و سلبی را نسبت به آنچه در صدر اسلام رخ داده هم می پذیریم ولی البته بین تبری و سلب با سب و لعن تفاوت می گذاریم و این باور نباید مخدوش شود.

دکتر شریعتمداری در ادامه با اشاره به واقعه سال 61 هجری در کربلا و شهادت امام حسین ع آنرا تجربه و میراثی گرانبها با ظرفیت هایی عظیم برای تمام مسلمانان دانست و گفت: باید بفهمیم چگونه از این ظرفیت ها استفاده کنیم.

وی با اشاره به این واقعیت که امام حسین ع تا جای ممکن تلاش کرد از وقوع جنگ و درگیری مستقیم خودداری کند گفت: حرف اصلی ما در این جلسه این است که به هر حال این جنگ در یک بستر اسلامی شکل گرفت و اینگونه نبود که جنگی بین نمایندگان تشیع و نمایندگان تسنن باشد.

دکتر حمیدرضا شریعتمداری سپس به بیان شواهدی درباره این موضوع از میان آثار تاریخی اسلام پرداخت و اظهار داشت: اولا اینکه یک طرف این واقعه امام حسین ع است که به همراه امام حسن ع به عنوان سبط پیامبر مورد احترام و قبول همه مسلمانان هستند و گاه حتی در نزد برخی مسلمانان از حضرت علی ع هم محبوبترند که به خاطر نسب شان با پیامبر است. از جمله گفتگویی که بین امام کاظم ع و هارون الرشید شده درباره همین امر که طی آن هارون الرشید از حضرت سوال می کند چرا شما نسب خود را بیشتر از طریق مادرتان به پیامبر می رسانید تا از طریق پدر که این سوال نشان از اهمیت دادن اهل بیت به نسب مادری شان با پیامبر است.

وی سپس به اختصار به بیان نقل قول هایی در ستایش امام حسن و امام حسن و نیز نکوهش و انکار یزید از کتب کسانی چون جاحظ عثمانی مذهب در «مجموعه رسائل»، ابن عقیل، ابن جوزی، تفتازانی در «شرح عقاید نسفی»، ابن حزم در «محلا»، شوکانی که زیدی است اما مورد توجه سلفی هاست، ابن حجر عصقلانی و ابن حجر هیتمی، ابوالحسن اشعری در «مقالات الاسلامیین»، ذهبی شاگرد ابن تیمیه در «سیر اعلام النبلا» تا معاصرینی چون شیخ محمد عبده در «المنار» و آلوسی مفسر تندگو در تفسیر «روح المعانی» و نویسندگان چون عباس محمود پرداخت و گفت: همه اینها عبارات تند و صریحی نسبت به یزید دارند.

نکته و شاهد سوم دکتر شریعتمداری نیز این بود که امام حسین در حالی از سوی یزیدیان به بیعت شکنی متهم می شده که اصلا ایشان بیعتی نکرده بود که نقض کند و در آن سو نیز اجماعی بر یزید نبود که امام بخواهد خرق کند.

در بیان نکته و شاهد چهارم شریعتمداری افزود :لذا قیام امام حسین با هر تفسیری قیامی اسلامی بوده فلذا مورد توجه و قبول قاطبه مسلمانان بوده است و جایی این قیام زیر سوال نرفته و قیام های بعدی تحت تاثیر این قیام با اقبال همه مکاتب مذهبی و فرقه ها شکل می گرفت.

 وی در پایان و در بیان نکته پنجم هم گفت که شاهد روشنی نداریم که همه یاران امام حسین به تشیع به نحوی که ما عنوان می کنیم کاملا معتقد بوده اند و در سخنرانی های امام و رجز خوانی یارانش هم نمی توان آثار و نشانه های فرقه گرایانه یافت لذا اصل و کیان اسلام در خطر بوده که امام قیام کرده تا اینها را مانع شود و اصل اسلام را نجات دهد که این نشان می دهد اصل حرکت قیامی اسلامی بوده بیشتر تا قیامی مذهبی و فرقه ای و شیعی.

 در ادامه این نشست دکتر اسلامی به نقد و بررسی نظریات سخنران این جلسه پرداخت و مهمترین ایرادات آنرا چنین بر شمرد: مشخص نبودن عنوان کامل و واحد نظریه مطرح شده، دلیل نبودن نقل قول های اشاره شده بر صحت نظریه مطرح شده و اشاره بیشتر آنها به نکوهش شخصیت یزید و نه حرکت او در واقعه کربلا و اصل خلیفه بودن او.

دکتر اسلامی سپس افزود: امام حسین ع بارها در خطبه منا به آیات و روایات مربوط به ولایت و حجیت امام علی ع اشاره کرده و خلافت را برای آل ابوسفیان مصداق محرمه دانسته است.

وی در پایان با شکوه از مشخص نبودن معنای تقریب و نبود رویکردی واحد و مشخص در بین علما شیعه به سه رویکرد موجود اشاره کرد و گفـت: عده ای قائل به تنازل و کوتاه آمدن از مواضع در گفتگو با اهل تسنن هستند، گروهی دیگر مسکوت گذاشتن اختلاف ها را مطرح می کنند و عده ای نیز شناخت مشترکات و تمرکز بر آنها را برای پیشبرد تقریب پیشنهاد می کنند که باید تعریف دقیقی از تقریب ارائه و اجماع و اتفاق همگانی بر آن شکل بگیرد.

وی همچنین بر حفظ هویت اسلامی و شیعی در خلال گفتگوهای تقریب تاکید کرد و گفت: مسائل تقریب باید در سطح علما و مراجع و نه در سطح عامه مطرح شود و با استفاده از زبانی آکادمیک و اسلوبی علمی پیش رود.

در پایان این جلسه سخنران نشست دکتر شریعتمداری به برخی سوالات مطرح شده دانشجویان و اساتید حاضر به اختصار پاسخ گفت و ابراز امیدواری کرد این قبیل جلسات با مشارکت و حضور سایر اساتید ادامه یابد چرا که استقبال مطلوب دانشجویان نشانه مورد نیاز بودن اینگونه جلسات است.