منزلت اهل بیت در نگاه ابن حنبل و ابن تیمیه

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب جزئیات این جلسه دفاعیه که روز پنج‌شنبه 16 مهر در سالن امام موسی صدر برگزار شد به شرح زیر بود:

دانشجو: علیرضا میرزایی

استاد راهنما: حجت الاسلام دکتر مهدی فرمانیان

اساتید مشاور: حجت‌الاسلام دکتر حمید ملک‌مکان و دکتر اسحاق طاهری

اساتید داور: حجت‌الاسلام دکتر سیدابوالحسن نواب، دکتر علی اله‌بداشتی و دکتر علی آقانوری

در چکیده این دفاعیه آمده است: اهل بیت (علیهم السلام) جایگاه بزرگ و منزلت والایی در بین اندیشمندان مسلمان دارند. در‌این رساله منزلت اهل بیت (علیهم السلام) از منظر دو دانشمند حنبلی اهل سنت‌ یعنی ابن حنبل و ابن تیمیه مورد بررسی قرار گرفته است. از نگاه تطبیقی هر دو دیدگاه اجلالی و احترام آمیز به اهل بیت (علیهم السلام) دارند. از نظر روش شناسی هر دو متعلق به اهل حدیث هستند. میزان التزام ابن حنبل به روایات و نصوص اسلامی مشهود است و مبنای اصطیاد نظرات‌ ایشان احادیث منقول در کتب وی در مورد اهل بیت (علیهم السلام) است. او نگاه منسجم و یک پارچه‌ای در مورد منزلت خاندان نبوی (علیهم السلام) دارد. کاستی روش ‌ایشان سکوت و عدم اظهار نظر در مورد مفاد احادیث منقول است. اگر کسی در سند احادیث المسند و فضایل الصحابه منقاقشه نماید، مطالب منقول وی از اعتبار ساقط می گردد. حسن روش ابن حنبل در ‌این است که از تراث منقول اسلامی در حد توان صیانت و حفاظت نموده است. ابن تیمیه مدعی تبعیت از سلف و ابن حنبل است و با التزام نسبی به‌روش اهل حدیث در همان مسیر مشی می‌نماید. اما به‌صرف نقل روایت بسنده نمی‌کند و از تاویل و تفسیر نصوص ابایی ندارد.‌این شیوه از جهتی به‌روش ابن حنبل ترجیح دارد. زیرا دیدگاه خاص وی در مورد مفاد روایت قابل اصطیاد است. در عین حال ابن تیمیه با وارد شدن در تفسیر و تاویل روایتهای مشیر به فضایل اهل بیت (علیهم السلام) گرفتار آفت گزینش شده است. نگاه او به منزلت اهل بیت (علیهم السلام) توام با تجلیل و اکرام است اما در مواردی  گرفتار تفریط نابجا شده است. در ‌این تحقیق ضمن مطالعه آثار ‌این دو عالم که مرتبط با اهل بیت (علیهم السلام) است، مطالب استخراج و دسته بندی و عنوان گذاری شده و با نگاه تحلیلی و انتقادی مورد بررسی قرار گرفته و سپس وجوه اشتراک و تفاوت دیدگاه آنها در‌ این مورد بررسی شده است. در پایان‌ علل تفریط ابن تیمیه در مورد اهل بیت (علیهم السلام) با وجود نگاه اجلالی مورد کنکاش قرار گرفته و نحوه جمع بین دو دیدگاه اجلالی و تفریطی‌ ایشان بیان شده است. نوآوری پژوهش حاضر در‌ این است که رویکرد نصبی ابن تیمیه که در برخی نوشته ها قطعی فرض شده، تضعیف گشته و نگاه اجلالی و تکریم آمیز او به اهل بیت (علیهم السلام) با استناد به‌نوشته های او تقویت شده است.

واژگان کلیدی: منزلت، اهل بیت، ابن حنبل، ابن تیمیه، اجلال، تنقیص