مبانی کلامی اخوان المسلمین مصر

معاونت آموزشی و پژوهشی دانشکده مذاهب اسلامی، جلسه دفاع از رساله دکتری با عنوان «مبانی کلامی اخوان‌المسلمین مصر؛‌ ارزیابی و تحلیل» را برگزار می‌کند.

دانشجو حبیب حاتمی کن‌کبود وظیفه دفاع از این پایان‌نامه را به عهده دارد. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان استاد راهنمای این رساله، و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسن زمانی،‌دکتر محمد ویسی و دکتر علی اله‌ بداشتی استادان مشاور آن هستند.

هم‌چنین حجت‌ اسلام سید ابوالحسن نواب و دکتر عزالدین رضانژاد و دکتر هادی فلاح‌زاده اساتید داور این رساله هستند.

این جلسه دفاعیه روز پنجشنبه نهم آبان‌ماه 1394 رأس ساعت 14 در سالن امام موسی صدر برگزار خواهد شد.

چکیده این رساله به شرح زیر است:

شناخت مبانی کلامی اخوان‌­المسلمین به عنوان جنبشی تأثیر­گذار و پر­طرفدار که پایه‌های آن بر اساس تربیت صوفیانه حسن البنّاء بنا نهاده شد و در بیش از هفتاد کشور فعالیت فکری، فرهنگی و سیاسی دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. نوشتار حاضر با بررسی منابع کتابخانه­‌ای و گردآوری داده­‌ها و تحلیل آن‌ها به روش توصیفی ­ـ ­تحلیلی به مبانی معرفت­‌شناختی، هستی­‌شناختی، انسان­‌شناختی و معناشناسی این جنبش پرداخته است.

در معرفت‌شناسی ابزار شناخت نزد اخوان محدود به نقل نبوده بلکه فطرت، حس و تجربه، عقل و کشف و شهود را نیز معتبر، و برای هر کدام از منابع شناخت، ارزش معینی قائل‌اند که دلایل مورد قبول در عقلیات وجود دلائل نظری ضروری، در حسیات امور قابل تجربه و در امور نقلی، نقل به روایت صحیح است.

در هستی‌شناسی، «وجود» را امری بدیهی و منقسم به محسوس و نامحسوس دانسته و بر حاکمیت قانون علیت بر پدیده‌های هستی، خدامحوری، قبول غیب و شهود و رابطه تنگاتنگ عوالم تأکید و تصریح دارند. آنان برای عالم نامحسوس و وجود مجردات مصادیقی را از جمله: وجود خداوند، صفات و اسماء وی، روح، فرشتگان، اجنه، عرش، کرسی، لوح، قلم، عالم آخرت و مرگ را مطرح می‌کنند.

انسان در تفکر اخوان، آفریده خداوند، موجودی دوبعدی مرکب از جسم و روح است که با وجود توانمندی‌های عظیم گاهی در برابر شهوات ضعیف است. فعل انسان را به خاطر قبول توحید افعالی دارای اختیار نسبی دانسته و با جبر‌گرایی و حاکم جور مبارزه می‌کنند. کرامت ذاتی، برخورداری از حقوق برابر، آزادی، حس نوع­دوستی و احترام متقابل و به تبع آن، پیشگامی در تقریب و اجتناب از تکفیر از مبانی انسان‌شناسی اخوان می‌باشد. اعتقاد به کمال نهایی انسان و بحث انسان کامل که مصلح کل جهان است از باور‌های اخوان است.

در معناشناسی هرچند از نظر اعتقادی خود را سلفی معرفی می‌کنند، اما با تقسیم نصوص دینی به ظاهر و باطن، حقیقت و مجاز و محکم و متشابه قائل به تأویل به صورت موجبه جزئیه هستند. پذیرش اجتهاد و اختلاف فتوا با تغییر زمان، مکان و عرف؛ واقع بینی؛ رد قداست تاریخی فقها و نقد هر شخص دیگری غیر از پیامبر(ص)؛ تقسیم بدعت به بدعت‌های انجام دادنی و ترک کردنی؛ برداشت خاصی از سلفیت و به تبع آن قبول فی‌الجمله‌ای مسئله توسل و مشروعیت زیارت قبور از ویژگی‌های معناشناسی اخوان‌المسلمین است.

واژگان کلیدی: مبانی کلامی، اخوان‌المسلمین، معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معناشناسی