روابط مسلمانان و مسیحیان آفریقا؛ تنش یا تعامل

محمد آقاجانی، کارشناس ارشد ادیان و عرفان- مترجم کتاب «ادیان در آئینه آمار» منتشر شده در نشر ادیان،‌ در یادداشتی به مسائل و تغییرات جمعیتی مسلمانان پرداخته است. متن این یادداشت در ادامه آمده است؛

یافته های مربوط به جمعیت شناسی مسلمانان و مسیحیان آفریقا

حضور پر رنگ و قابل توجه پیروان اسلام و مسیحیت با گذشت زمان آفریقا را دستخوش تحولات ویژه ای کرده است. این تحولات اهمیت جمعیت شناسی پیروان ادیان قاره آفریقا را بیش از پیش نمایان ساخته است. چرا که برمبنای مستندات، یکی از مهم‌ترین و ژرف ترین دگرگونی های جمعیتی جهان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا رخ داده است.

نهاد Pew در سال های اخیر به منظور تحلیل جایگاه و نوع تعامل پیروان اسلام و  مسیحیت در آفریقا، پژوهش ویژه ای را انجام داده است. یافته های این پژوهش حاوی نکات بسیار ارزشمندی  هستند که در ادامه به عنوان نتیجه جمعیت شناسی تطبیقی مسلمانان و مسیحیان آفریقا به آن اشاره می گردد.

۱- نتایج تحقیقات مربوطه گویای این نکته است که در میان پیروان ادیان آفریقا، فقدان یا کمبود تعامل و مدارا مشهود است.

۲- هرچند جمعیت پیروان ادیان بومی آفریقا رو به کاهش است با این حال بومیان و اهالی مسلمان و مسیحی این دیار ضمن اظهار به تقید اصول دینی خود، کماکان پایبند باورهای مذهبی-سنتی آفریقایی نیز هستند.

۳- به رغم نگرش عمدتاً مثبت مسلمانان و مسیحیان آفریقا به یکدیگر، تنش های بین دینی آنها رو به ظهور و تزاید است. به عنوان نمونه می توان به بروز تنش های شدید میان مسلمانان و مسیحیان بنیاد گرای تانزانیا اشاره نمود که تقریباً به طور ویژه از دهه ۱۹۹۰ به بعد بروز  و ظهور جدی داشته است. همچنین چالش های به وجود آمده ما بین پیروان ادیان مزبور در مالاوی از سال ۱۹۹۰ به بعد. از دیگر موارد اصلی و قابل طرح اقدامات تکفیری گروه موسوم به بوکو حرام در نیجریه می باشد که فعالیت های تروریستی ویژه ای علیه مسیحیان داشته اند.  

۴- صرف نظر از اینکه فرد مسلمان یا مسیحی باشد از جمله باورهای سنتی سکنه آفریقا، که عمدتا به آن پایبند هستند؛ باور به جادگری، وجود ارواح خبیثه، قربانی برای ارواح نیاکان، َشمَن(شفاگرهای دینی)، حلول و دیگر ارکان ادیان سنتی – بومی آفریقا است.

۵- عموم  اهالی آفریقا با معضل بیکاری مواجه بوده که منجر به ناهنجاری های چون جنایت و فساد شده است. از دید عموم این مشکلات به مراتب مهم تر از درگیری های دینی می باشد. با این حال بخش اعظم دیگری از  اهالی این ناحیه (از جمله اهالی نیجریه) تنش ها و درگیری های دینی را از جمله مشکلات بزرگ  و بحرانی کشورشان تلقی می کنند.

۶- شدت تنش های مذهبی- دینی آفریقا یکدست نبوده و از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد.

۷-  مسلمانان در ناحیه شمال آفریقا و مسیحیان در ناحیه جنوب آفریقا جزء اکثریت دینی محسوب می شوند. در سه کشور مورد بررسی (جیبوتی،مالی و سنگال) تمرکز مسلمانان بیش از  مسیحیان می باشد. در ۴ کشور (چاد،گینه بیسائو،نیجریه و تانزانیا) شمار مسیحیان بیش از مسلمانان می باشد. در میان کشورهای آفریقا، نیجریه پر جمعیت ترین کشور مسلمان و مسیحی ناحیه محسوب می شود. سر اسقف مسیحی Teissier of Algiers ، از کشور نیجریه (که تقریبا بیش از ۱۲۰ میلیون جمعیت دارد) به عنوان بزرگترین کشور مسلمان- مسیحی جهان یاد کرده است. مراد از اطلاق این عنوان به کشور نیجریه این است که هیچ کشوری را نمی توان یافت که جمعیت بی شمار مسیحی و مسلمان در یک کشور  و کنار هم زندگی کنند. از طرفی باید توجه داشت که کشور نیجریه از جمله کانون های تنش بین مسیحیان و مسلمانان ناحیه محسوب می شود. تا به حدی که رهبران انگلیکن، مسیحیان را  برای دفاع از خود فراخوانده اند. 

۸- شمار مسلمانان  اهل تسنن آفریقا به مراتب بیش از اهل تشیع می باشد. دو کشور چاد و تانزانیا تنها کشورهای پر جمعیت شیعیان آفریقا محسوب می شوند .دست کم ۱۰% از مسلمانان کشورهایی چون غنا، تانزانیا،کامرون و لیبی از پیروان فرقه احمدیه هستند. گروهی نیز خود را عاری از تعلق فرقه یا مذهبی دانسته و صرفا خود را مسلمان معرفی می نمایند.  

بافت مذهبی مسلمانان ناحیه

بافت مسیحی کشورهای مهم آفریقا

منبع: خبرگزاری‌های مهر