گونه شناسی رویکرد اسلامی در تجسم اعمال

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی در این جلسه که دوشنبه 29 شهریور در سالن کنفرانس امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر شریعتمداری به عنوان استاد راهنما، حجت الاسلام والمسلمین دکتر نادم و حجت الاسلام والمسلمین دکتر سلیمانی بهبهانی، استاد مشاور و حجت الاسلام والمسلمین دکتر کیاشمشکی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر جعفرطیاری و دکتر محمدی‌مظفر در جایگاه اساتید داور برگزار شد دانشجو جعفر هدایی از پایان نامه اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان نامه آمده است:

از زمانهای قدیم  بحث درباره عمل و عکس العمل آن ، از مهمترین بحثهای پیش روی خواص و توده مردم بوده ، اینکه اعمال آدمی از بین نرفته و با صاحب عمل نه تنها در دنیا بلکه در آخرت نیز همراه خواهد بود ، از طرفی مبدا و معاد جدی ترین بخش اعتقادات یک مسلمان بوده و قسمت عمده مباحث معاد ، عبارت از عمل ، تجسم عمل و ثواب و عقاب مترتب برآن می باشد.

علمای مسلمان از منظرها و روشهای مختلف و با توجه به تخصص ها، علاقه ها و رویکردهای گوناگون خود در برخورد با علوم عقلی، نقلی ، تجربی و شهودی به مساله تجسم اعمال نگریسته و آن را مورد بررسی قرار داده اند، جمع آوری و تنظیم  و گونه شناسی این رویکردها ضرورت داشت .

مفسران قرآن کریم در ذیل آیات تجسم اعمال و با روشها و مبانی تفسیری خویش سخن ها گفته اند:

آیا تجسم اعمال همان دیدن آنها در صحیفه اعمال است ؟ آیا تجسم اعمال همان پاداش و کیفر مترتب بر اعمال است ؟ آیا اعمال که اعراض اند قابلیت بقای برای آخرت را دارند ؟ مفسران در این رابطه بحثها کرده اند،  محققین از آنها اعتقاد به حضور خود عمل در آخرت داشته  و برای اعمال اثری را اثبات می کنند که آن اثر بقا داشته و قا بل تجسم است .

محدثان احادیث تجسم اعمال را نقل کرده و برخی از آنها ذیل این احادیث بحثها می کنند  ، برخی از آنها احادیث را حمل بر مجاز  کرده و آنها را زبان حال می دانند، برخی دیگر اعمال را اعراض فانی می پندارند ومعتقدند که صور حسنه و قبیحه حاضر در آخرت صور جدیده ای هستند که به ازای اعمال خلق می شوند .

متکلمان و فیلسوفان نیز هریک با اصول و مبانی کلامی و فلسفی خویش درصدد  اثبات و یا نفی تجسم اعمال برآمده و درباره جواهر و اعراض و بقا یا فنای آنها بحثها کرده اند ، فلاسفه بر اساس تطابق عوالم هستی و حرکت جوهری و اصول دیگر بقا و ماندگاری آثار اعمال را در نفس اثبات کرده و آن اثر را قابل انتقال و تجسم می دانند،  اما گروهی دیگر  بی توجه به پدیده های مشابه تجسم اعمال در دنیا با تمسک به قا عده « العرض لا یبقی زمانین»  منکر تجسم عقلی اعمال شده و آن را به تعبد پذیر فته اند .

عارفان نیز با تکیه بر مباحث اصالت نیت  در عمل – بواطن  اعمال – چشم  برزخی  و صور برزخی معتقدند که از طریق مجاهده نفسانی و مکاشفه های ملاک مند رحمانی  در همین دنیا می توان با باطن اعمال ( تمثل و تجسم اعمال) همراه بود و نمونه های زیادی از این شهودها را نقل و اثبات می کنند.

دانشمندان علوم روز هم با اصول ترمودینامیک –  قانون بقای ماده و انرژی –  اصل تبدیل ماده و انرژی به هم و با مباحث زیستی و سلولی و قوانین دیگر در صدد اثبات و بررسی تجسم اعمال اند.

تجسم اعمال با رویکردهای مختلف و با روشهای گوناگون علمی قابل بررسی و اثبات است و ثمرات این تحقیق  از جهت انفسی ، تربیتی ، دنیوی، اخروی و تجدیدنظر بشر بر عملکرد خویش برکسی از خواص و عوام پوشیده نیست .

 کلید واژه ها: تجسم اعمال، گونه شناسی، رویکردهای اسلامی، پاداش و کیفر، معاد شناسی، تمثل و صور باطنی، جواهر و اعراض