چه ادیانی در شبه جزیره پیش از ظهور اسلام وجود داشت؟

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی در این کارگاه علمی که به زبان انگلیسی برگزار ‌شد، شرکت کنندگان طی روزهای هفتم، ‌دهم و دوازدهم مهرماه از ساعت 14:30 الی18:00 با پیشینه حضور ادیان در عربستان پیش از اسلام آشنا شدند.

پروفسور یوهانس نیهوف در این کارگاه سه جلسه‌ای شبه جزیره عربستان قبل از اسلام را محل تلاقی ادیان مختلف عنوان کرد و اضافه کرد که پیش از ظهور اسلام، در هر یک از اطراف و اکناف شبه‌جزیره، نوعی پرستش و دین خاص رواج داشت.

وی سپس انواع پرستش و ادیان شبه جزیره عربستان قبل از اسلام را شامل پرستش ارواح و مظاهرطبیعت، دین یهود، مسیحیت، زرتشتی‌گری، بت‌پرستی و آیین حنفا نام برد و خاطرنشان ساخت که در این میان بیشتر از همه ادیان در شبه جزیره عربستان قبل از اسلام، بت‌پرستی رواج داشت.

نیهوف در اشاره به پرستش ارواح و مظاهر طبیعت در شبه‌جزیره گفت که در این منطقه، نمادهای طبیعت و ارواح، پرستش می‌شدند؛ ستاره‌پرستی، آفتاب‌پرستی، پرستش ماه و زهره در میان اعراب جنوبی مرسوم بوده است. همچنین اعتقاد به روح، جن، فرشته وغول از مظاهر پرستش ارواح و اجسام در میان آنان بود. بنابراین تعدد خدایان و شرک در شبه‌جزیره رواج کامل داشته است.

دین یهود یکی دیگر از ادیان مهم در عربستان ماقبل اسلام بوده که یوهانس نیهوف دراین‌باره نیز چنین توضیح داد که یهودیان بیشتر در حجاز  یعنی شهرهای یثرب، تیماء و خیبر و نیز در یمن زندگی می‌کردند. تعدادی از مردم حیره و غسان نیز به این دین گرویده بودند که وابسته به آرامیان و اعراب نویهودی بودند.

نیهوف در ادامه به حضور مسیحیت در عربستان قبل از اسلام پرداخت و با اشاره به آنکه امپراطوری روم همواره در پی سلطه بر بخشی از مناطق شبه‌جزیره برای مقابله با دولت ساسانیان بود، گفت: طریق اقدام نظامی به نتیجه نرسید، و ازاین‌رو، امپراطوری کوشید از راه ترویج مسیحیت، جای پایی در این مناطق باز کند. نخستین گام را امپراطور روم کنستانتین برداشت و در سال 356 میلادی هیئتی مسیحی را به جنوب شبه‌جزیره عربستان یعنی یمن فرستاد. مردم نجران پس از مدتی مسیحی شدند و این منطقه مهم‌ترین پایگاه مسیحیان در شبه‌جزیره شد. در هنگام ظهور اسلام، پیامبر اسلام مسیحیان این مرکز را به مباهله دعوت نمود، ولی آنان نپذیرفتند و پرداخت جزیه را پذیرا شدند.

وی درباره زرتشتی‌گری در شبه‌جزیره نیز گفت، اقلیتی پیرو دین زرتشت بودند که در میان اعراب به مجوس شهرت داشتند. البته گفتنی است که بیشتر زرتشتیان ساکن در شبه‌جزیره، ایرانیانی بودند که در یمن، عمان و بحرین سکونت داشتند.

پیروان دین حضرت ابراهیم(ع) یا حنفا بخش دیگری از ادیان حاضر در عربستان قبل از اسلام بودند که نیهوف پایه‌های این اعتقاد را بر یکتاپرستی و نفی شرک استوار دانست و افزود که پیروان این اعتقاد در شبه‌جزیره بسیار اندک بودند. آنان با تعقل و رأی و نظر خود، از پرستش بت‌ها و سایر خدایان خودداری کرده بودند و به اعتکاف می‌پرداختند. برای بت‌ها قربانی نمی‌کردند و آنان را نمی‌پرستیدند. از عادات بد جاهلی به دور بودند و حج را همانند عصر ابراهیم(ع) انجام می‌دادند.

نیهوف درباره بت‌پرستی در عربستان قبل از اسلام نیز گفت که از زمان بنای کعبه به دست ابرهیم، آیین توحیدی و دین حنیف در مکه رواج یافت. مردم آن عصر تقدس و احترام ویژه‌ای برای کعبه قائل بودند. هرگاه کسی از آنها به سفر می‌رفت، قطعه‌ای از سنگ‌های کعبه یا حرم را همراه خود می‌برد و به آن تبرک می جست و آن قطعه سنگ را برای بزرگداشت کعبه نزد خود نگه می‌داشتند. دیری نپایید که این سنگ‌ها را تراشیدند و به اشکال و صور مختلف درآوردند. به این صورت بود که بت‌پرستی در شبه جزیره رواج یافت.