زمینه های گفتگوی اسلام و بودیسم در ژاپن بررسی شد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در نشستی علمی که روز چهارشنبه 13 بهمن 95 از سوی پژوهشکده ادیان و مذاهب برگزار ‌شد، استاد ابوالقاسم جعفری زمینه‌های گفتگوی اسلام و بودیسم در ژاپن را تشریح کرد.

استاد جعفری در مقدمه سخنرانی خود گزارش مختصری از موقعیت جهانی کشور ژاپن ارائه کرد و گفت: ژاپن به‌عنوان سومین اقتصاد جهان پس از آمریکا و چین، آخرین کشور در شرق قاره آسیا با حدود 128 میلیون نفر جمعیت است که بیش از 65 در صد آن‌ها خود را پیرو آیین شینتو و حدود 33 در صد آن‌ها نیز خود را بودایی معرفی می‌کنند. البته بیشتر مردم ژاپن به این دو دین به‌عنوان بخشی از فرهنگ خود نگاه می‌کنند و اساساً خود را دین‌دار واقعی که ملزم به رعایت و انجام امور دینی باشد نمی‌دانند.

وی به آمار پیروان سایر ادیان در این کشور پرداخت و افزود: سهم ادیان دیگر مانند مسیحیت و اسلام در ژاپن بسیار اندک است به‌طوری‌که مسیحیان این کشور حدود یک درصد جمعیت آن را تشکیل می‌دهند و حدود 70000 مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند که فقط 10000 نفر آن‌ها اصالتاً ژاپنی هستند. از تعداد شیعیان ژاپن اطلاع دقیقی در دست نیست اما حدود 6000 نفر ایرانی مقیم ژاپن هستند و پیش از آن‌ها تعدادی پاکستانی، افغانی، هندی و نیز عرب شیعه در این کشور اقامت داشتند که درمجموع می‌توان تعداد شیعیان این کشور را بین 20 تا 25 هزار نفر تخمین زد.

جعفری با اشاره به ماده 20 قانون اساسی ژاپن که آزادی دینی را برای همه مردم در نظر گرفته است اظهار داشت: با وجود این تبلیغات دینی، به‌ویژه اسلام عملاً در این کشور ممنوع است و هیچ مسلمانی حق ندارد در بیرون از مسجد یا جمعیت‌های اسلامی به تبلیغ بپردازد. مبلغین دینی در ژاپن به‌شدت تحت نظر قرار می‌گیرند و ارتباط آن‌ها با مراکز تبلیغی در خاورمیانه، به‌ویژه اگر ارتباطی با وهابیت داشته باشند، شناسایی می‌شود. ازاین‌رو، تبلیغ مستقیم دینی به‌صورت سخنرانی منحصر در مساجد است و تأثیر زیادی در مخاطبان بومی ژاپنی ندارد.

سخنران این نشست سپس به تشریح زمینه‌های جدید معرفی اسلام در ژاپن پرداخت و گفت: ازآنجاکه در ژاپن تحقیقات علمی و دانشگاهی از اهمیت زیادی برخوردار است و این کشور در این زمینه بودجه زیادی را اختصاص داده است، بهترین راه معرفی اسلام نیز از همین طریق است. نفوذ علمی در قالب استاد دانشگاه، استاد مدعو برای ارائه تدریس‌های کوتاه‌مدت، نوشتن مقاله و کتاب ازجمله راه‌های بسیار مطمئن برای معرفی اسلام در این کشور است که اکثریت مردم آن تقریباً هیچ آشنایی نسبت به اسلام ندارند.

جعفری ادامه داد: ازآنجاکه کشور ژاپن نیازمند ارتباط با کشورهای اسلامی است، و باید افرادی را در زمینه اسلام و خاورمیانه تربیت کند، و نیز اولویت تدریس در این رشته‌ها با افراد بومی خاورمیانه است، لازم است در این زمینه بر روی افرادی سرمایه‌گذاری شود و آن‌ها به ‌مرور زمان جذب مراکز دانشگاهی این کشور شوند. هم‌اکنون در ژاپن مراکز مختلف اسلام‌شناسی وجود دارد که در آن‌ها برخی مسلمانان اهل سنت مشغول به تدریس و تحقیق هستند و بااینکه استادان ژاپنی می‌دانند که باید از اساتید شیعه نیز در تدریس و تربیت شاگردان بهره ببرند ولی به دلیل فقدان اساتید شیعه، امکان آن برای آن‌ها فراهم نشده است.

در ادامه این نشست استاد ابوالقاسم جعفری گزارشی از رفت و آمدها و فعالیت های علمی خود که در قالب همکاری های علمی میان دانشگاه ادیان و مذاهب و همتایان ژاپنی به ویژه دانشگاه ریوکوکو در دو سال اخیر شکل گرفته ارائه کرد.

جعفری در این‌باره گفت: برای نخستین‌بار در زمستان 1393 به دعوت دانشگاه ریوکوکو در شهر کیوتوی ژاپن به مدت دو هفته به همراه تعدادی از استادان دانشگاه ادیان و مذاهب به این کشور سفر کردیم. در هفته نخست میهمان دانشگاه ریو کوکو بودیم که بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دانشگاه بودایی در ژاپن است. در طی این مدت از بیشتر مراکز دینی، موزه‌ها و معابد بودایی شهر کیوتو بازدید کردیم. در هفته دوم مهمان سفارت ایران در توکیو بودیم و دکتر نظر آهاری سفیر محترم ایران در ژاپن و سرکار خانم هسته‌ای معاون محترم ایشان برنامه‌ای جامع برای ما تدارک دیده بودند که طی آن از همه مراکز مهم ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی دیدار کردیم و مهم‌ترین شخصیت‌های اسلام‌شناس مقیم توکیو را ملاقات کردیم.

جعفری در تشریح برنامه های انجام شده در سال 1394 نیز افزود: در این سال دانشگاه ریوکوکو در پی تفاهم‌نامه‌ای که با دانشگاه ادیان و مذاهب انجام داده بود مرا به مدت سه ماه به ژاپن دعوت کرد. محتوای تفاهم‌نامه این بود که در دانشگاه ریو کوکو دکتر سانو ترجمه بخش‌هایی از نهج‌البلاغه را آغاز کند و هرسال بخشی از آن را به پایان برساند. دانشگاه ادیان نیز متعهد می‌شد کتاب تانیشو، مهم‌ترین کتاب «آیین بودای سرزمین پاک» (جودو شین شو) را به فارسی ترجمه و در آینده چاپ کند. این‌جانب، به دلیل اینکه پیشتر کتابی با عنوان منجی موعود در آیین بودا نوشته بودم، و این کتاب موردتوجه استادان ژاپنی این دانشگاه قرارگرفته بود برای این کار انتخاب شدم. دکتر سانو کتاب منجی موعود در آیین بودا را مطالعه و آن را طی مقاله‌ای دریکی از مجلات علمی ژاپن معرفی کرده بود. به‌این‌ترتیب، در تابستان سال 1394 به شهر کیوتو رفتیم و در طی این تابستان سخنرانی‌های مختلفی درباره اسلام و آیین بودا، زمینه‌های اخلاقی مشترک، موضع ایران در برابر گروه تروریستی داعش، معرفی فرهنگ ایران، و اخلاق در نهج‌البلاغه داشتیم.

وی ادامه داد: بااینکه بنده به‌عنوان متخصص آیین بودا به آن دانشگاه دعوت‌شده بودم اما بیشتر سخنان بنده در مورد اسلام و به‌ویژه معرفی شیعه بود. بعد از یک سخنرانی در دانشگاه ریو کوکو، یکی از اساتید بودایی به نام دکتر ناسو برای بنده ایمیل نوشتند و گفتند که بعد از سخنرانی شما دانشجویان من نگاه بسیار مثبتی نسبت به اسلام پیدا کردند. شاید به دلیل همین ارزیابی مثبتی که استادان این دانشگاه از فعالیت‌های بنده داشتند بار دیگر در تابستان 1395 به این دانشگاه دعوت شدم و این بار به‌غیراز سخنرانی، دو مقاله در معرفی شیعه و نیز مقایسه اسلام و آیین بودا در موضوعات اخلاقی برایشان تألیف کردم که قرار شد در کتابی تحت عنوان آشنایی با ادیان جهان، به‌عنوان کتاب مرجع دانشجویان این دانشگاه چاپ شود.

وی درباره زمینه های تدریس مباحث اسلامی در ژاپن نیز گفت: در دانشگاه‌های غربی و نیز در دانشگاه‌های مختلف ژاپن رشته‌ای به نام خاورمیانه (Middle East) وجود دارد که اولویت تدریس در این رشته، علاوه بر اطلاعات علمی مربوط به خاورمیانه، باکسانی است که با سه زبان عربی، فارسی و ترکی آشنایی داشته باشند.

جعفری درباره برنامه های پیش رو برای سال 96 گفت: در سال آینده طبق سال‌های گذشته هر ده روز یک سخنرانی دریکی از دانشگاه‌ها یا مراکزی مانند بنیاد صلح ساساکاوا که به نحوی با خاورمیانه در ارتباط است خواهم داشت. همچنین، نوشتن مقالاتی دیگر در زمینه معرفی اسلام و ایران برای این دانشگاه از دیگر فعالیت‌های بنده خواهد بود. همچنین، یکی دیگر از کارهای مغفول‌عنه که این‌جانب قصد دارم برگزار کنم، دوره‌های کوتاه‌مدت شیعه شناسی برای دو مرکز اسلامی دانشگاه دوشیشا موسسه الشریعه است.

وی در ادامه به معرفی مختصری از این دو مرکز پرداخت و گفت: در مهرماه 95 از طریق ایمیل با پروفسور جونیا شینوهه استاد مدرسه الهیات دانشگاه دوشیشا در کیوتو تماس گرفتم و ایشان را که در زمینه اسلام در این دانشگاه مشغول تدریس و تحقیق است ملاقات کردم. دانشگاه دوشیشا اصالتاً دانشگاهی مربوط به مبلغین پروتستان در قرن نوزدهم است که به‌مرورزمان تبدیل به دانشگاه و سعی شده است که بخشی از آن مربوط به ادیان خداباور است. آقای شینوهه در این دانشگاه محور اسلام‌شناسی و ارتباط با کشورهای اسلامی است. این دانشگاه که دانشجویانی را در زمینه اسلام‌شناسی تربیت می‌کند دارای منابعی اندک در مورد شیعه است. جالب‌توجه است که تعدادی کتاب از ایران به زبان فارسی خریداری کرده‌اند اما کسی در آن مرکز فارسی نمی‌داند.

وی در معرفی موسسه الشریعه نیز افزود: در سال 1393 از طریق سفارت ایران دیداری از موسسه الشریعه در شهر توکیو داشتیم که گروهی پنج نفره از استادان اسلام‌شناس که خود مسلمان بودند ضمن معرفی خود و موسسه، از گروه ایرانی تقاضا کردند که یک دوره شیعه شناسی برای آن‌ها برگزار کند. آن‌ها به پشتیبانی عربستان در ریاض و مصر درس‌خوانده بودند و به زبان عربی تسلط داشتند اما خواهان آن بودند تا در مورد شیعه نیز اطلاعاتی داشته باشند. در آن زمان بااینکه بنده با مراکز مختلفی این مطلب را در میان گذاشتم، امکان برگزاری چنین دوره‌ای میسر نشد. بنابراین، یکی از اولویت‌های بنده در تابستان سال آینده در ژاپن آن است که اگر هنوز این موسسه بر تقاضای خود باقی باشد دوره‌ای را در شهر توکیو برای آن‌ها داشته باشم.

استاد ابوالقاسم جعفری در پایان این نشست در باره برنامه‌های طولانی‌مدتی که می توان برای تبلیغ اسلام در ژاپن انجام داد نیز گفت: یکی از این اقدامات لزوم یادگیری زبان ژاپنی است که انجام این کار نیازمند پشتیبانی مالی از طرف مرکز مطالعات است و می بایست لااقل یک سال حمایت مالی مناسبی وجود داشته باشد.

وی تشکیل لجنه ای جهت ترجمه آثار اسلامی به زبان ژاپنی را نیز از دیگر اقدامات لازم خواند و افزود: مردم ژاپن مردمی با آمار مطالعه بالا هستند و می‌توان گروهی از نویسندگان ژاپنی را برای ترجمه این آثار بسیج کرد.

وی تشکیل گروهی مبلغ با تحصیلات بالا و کمک به جذب آن‌ها در مراکز علمی و پژوهشی ژاپن را از دیگر اقدامت لازم عنوان و اضافه کرد: توسعه مطالعات تطبیقی. مطالعات تطبیقی اسلام و ادیان دیگر بخش بسیار جذاب مطالعات دینی را تشکیل می‌دهد و طرفداران بسیاری دارد. شما در مقام مقایسه می‌گویید که اسلام چه چیزی دارد که آن را بر آیین‌های دیگر برتری می‌دهد.