تکفیر از دیدگاه وهابیت و دیوبندیه

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که سه‌شنبه 11 بهمن 95 در سالن شهید بهشتی با حضور حجت‌الاسلام دکتر مصطفی سلطانی به‌عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام دکتر ملک مکان به‌عنوان استاد مشاور و حجت‌الاسلام دکترسیدمهدی علیزاده موسوی در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو علی‌اکبر حاجی از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

اهانت و تکفیر ازجمله چالش‌هایی است که حیات جامعه اسلامی را تهدید می‌کند. ازاین‌رو اسلام، قرآن و عقل هماره مسلمانان را دعوت به وحدت و دوری از تکفیر یکدیگر نموده است. اصل توحید ازجمله اصولی است که مورد اتفاق همه مسلمانان است. اما با توجه به رویکردها و نحله‌های مختلفی که در مسلمین بالیدن گرفت، تفسیر و قرائت متفاوتی از این آموزه ارائه شد. این اثر در بحثی مقارن و به روش کتابخانه‌ای به مقایسه و بررسی معنای کفر و تکفیر از دیدگاه سلفیان وهابی و دیوبندی ها می‌پردازد تا به این پرسش پاسخ دهد که دیدگاه وهابیت و دیوبندیه در مسئله تکفیر چه بوده است؟ وجوه مشابهت و مفارقت آن‌ها چیست؟ تأثیرات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی این نگرش در جامعه چه خواهد بود؟ نقدهای وارد بر آن‌ها کدامند؟ ثمره تلاش این پژوهش آن است که وهابیت در مسئله تکفیر با برداشتی که از مفهوم توحید و ایمان داشته‌اند تمام مسلمانان جهان را خارج از دین شمرده و حکم به تکفیر آنان نموده‌اند، ولی دیوبندیه با تضییق مفهوم عبادت و عدم تلازم بین ایمان و عمل، احتیاط و اعتدال را در این مسئله شرط دانسته و فقط تکفیر کسانی را جایز می‌دانند که یکی از احکام ضروری دین را انکار می‌کنند، و همچنین این دو در اموری چون، توحید عبادی، شعائر، تمایل به اهل حدیث و اندیشه سیاسی هم گرا و در اموری چون اعتماد به عقل و نقل، ارتباط در ایمان و عمل، تقلید و اجتهاد واگرا هستند. ازجمله تأثیرات مهم اجتماعی و سیاسی وهابیت در جوامع اسلامی آثاری چون، وحدت ستیزی، بسترسازی رشد استبداد و طعن دشمنان اسلام بر دین و مسلمانان بوده، و در مقابل وحدت و همدلی، ارتباط و جذب ادیان و مذاهب مختلف اسلامی و احیای خلافت جهانی از آثار مهم اجتماعی و سیاسی دیوبندیه به شمار می‌آید. و در پایان نقدهای وارد بر جریان وهابیت همچون تعارض شعار و عمل، مفهوم شناسی توحید، نفی تقلید، وحدت ستیزی، ایجاد ناامنی و خشونت و نقدهای وارد بر مکتب دیوبندیه که شامل مفهوم شناسی توحید، تقریب و مدارا با پیروان مذاهب و احیای خلافت اسلامی است، مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

کلید واژگان: تکفیر، وهابیت، دیوبندیه، وحدت و تقریب.