واکاوی مبانی و آثار اخلاق قرآنی –عرفانی علامه طباطبایی (ره) در متون اصیل علم اخلاق (طهاره الاعراق، اوصاف الاشراف، محجه البیضاء و جامع السعادات)

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که پنجشنبه 23 آذر 96 در دانشکده عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر رضا الهی منش به‌عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر علی فضلی، استاد مشاور و آقایان دکتر محمدتقی اسلامی، محمدجواد رودگر و مصطفی فرهودی در جایگاه اساتید داور برگزار شد، دانشجو غلامرضا خلیلی نیا از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

علامه طباطبائی (رحمه‌الله علیه) در تفسیر المیزان از سه سطح معرفتی در اخلاق سخن گفته است که سه نوع اخلاق فلسفی مادی، عام انبیا (علیهم السّلام) و خاص قرآن را به وجود آورد است این سه نوع از اخلاق دارای معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و آثار متفاوتی می‌باشند. اخلاق خاص قرآنی که از آن به اخلاق «قرآنی-عرفانی» یا اخلاق توحیدی یاد خواهد شد، دارای پشتوانهٔ معرفتی عمیق در همهٔ مراتب معرفت‌شناسی و هستی شناسی بود و نیز دارای آثار متمایزی نسبت به سایر انواع اخلاق است. ابن مسکویه در کتاب «تهذیب الاخلاق و طهارة الاعراق» با نگرشی فلسفی متأثّر از اخلاق ارسطویی به نوع اول اخلاق اشاره نمود و درجاهایی به اخلاق نوع دوم نیز پرداخته است. خواجه‌نصیرالدین طوسی در بخش‌های زیادی از کتاب «اوصاف الاشراف» به ترسیم ویژگی‌های انسان متخلّق به اخلاق توحیدی و بیان آثار این تخلّق پرداخته است. فیض کاشانی در «محجة البیضاء» در اکثر موارد به بیان نوع دوم اخلاق یعنی اخلاق عام انبیا پرداخته و در قسمت‌هایی نیز به اخلاق نوع سوم اشاراتی داشته است. ملامهدی نراقی در کتاب «جامع السعادات» اگرچه به گونهٔ عبوری به مباحث فلسفی اخلاق مادّی و ارسطویی با استفاده از آیات قرآن کریم و احادیث اهل‌بیت پرداخته، اما دغدغهٔ او بیشتر متوجّه اخلاق عام انبیا و در مواردی اخلاق توحیدی بود است. اما در هیچ‌کدام از آثار موردپژوهش عمق معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و آثار اخلاق توحیدی علامه طباطبائی به چشم نمی‌خورد.

کلمات کلیدی: اخلاق توحیدی، اخلاق عرفانی-قرآنی، علامه طباطبائی، طهارة الاعراق، اوصاف الاشراف، محجة البیضا، جامع السعادات