قواعد سقوط تکلیف شرعی در اسلام و یهودیت

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که چهارشنبه 22 آذر 96 در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور دکتر حسین سلیمانی به‌عنوان استاد راهنما، دکتر سیدعلی سیدموسوی، استاد مشاور و دکتر مهراب صادق نیا در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو مطهره اختری از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

تکالیف شرعی را می‌توان به الزامی و غیر الزامی تقسیم نمود. واجب و حرام تکلیف الزامی و مستحب و مکروه، تکلیف غیر الزامی به شمار می‌آیند. ویژگی تکلیف الزامی آن است که سرپیچی از آن ممکن نبوده و گناه به‌حساب می‌آید درحالی‌که تکلیف غیر الزامی را می‌توان نادیده گرفت و بدان پایبند نبود. تخلف از تکالیف الزامی علاوه بر این‌که گناه و مستلزم عقوبت اخروی است در پاره‌ای از موارد پیامدهای حقوقی و کیفری این جهانی را در پی دارد. صحت و بطلان عقود و ضمان و مسئولیت، نتیجه پیروی یا تخلف از قوانینی است که در اسلام و یهودیت از شریعت گرفته‌شده است. همچنان که حدود شرعی، مجازاتی است که در این دو آیین برای ارتکاب برخی گناهان در نظر گرفته‌شده و در قانون مجازات انعکاس یافته است. با‌وجوداین در اسلام و یهودیت قواعد کلی وجود دارد که در شرایط خاص از سقوط تکلیف و تمام یا برخی پیامدهای آن حکایت می‌کند. این قواعد بر اساس رعایت مصلحت‌های برتر و در راستای تکامل اختیاری انسان و در نظر گرفتن توانمندی‌ها و تنگناهای زندگی وی تنظیم‌شده است که خود از پویایی و همه‌جانبه نگری ادیان الهی حکایت دارد. این قواعد در اسلام و یهودیت شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند. اضطرار و درماندگی انسان عامل سقوط تکلیف است و هر واجب یا حرامی را برمی‌دارد هرچند پیامدهایی همچون ضمان خسارات وارده به دیگران را برنمی‌دارد، اما در آیین یهود مواردی مانند زنای با محارم، بت‌پرستی و قتل با اضطرار نیز برداشته نمی‌شود. اکراه و اجبار که اراده انسان را خدشه‌دار می‌نماید سبب سقوط تکلیف است و کارهای انسان را بی‌اثر می‌کند گرچه در آیین یهود سه گناه مذکور با اکراه و اجبار نیز مجاز نمی‌شوند.

کلمات کلیدی: یهودیت، اسلام، تکلیف، قواعد، سقوط