تصحیح و تحقیق رساله جبر و تفویض محمدشفیع اصفهانی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، در جلسه دفاعیه‌ای که چهارشنبه 27 دی 96 در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدحسن نادم به‌عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد غفوری‌نژاد، استاد مشاور و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر صدرایی خویی در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو انسی مخبری از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

آنچه در این رساله ارائه گردیده است، تصحیح و تحقیق نسخهٔ خطی «جبروتفویض» است که به قلم محمد شفیع بن محمد رفیع اصفهانی معروف به قاری بحار نگارش یافته است. وی که در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 ه.ق می‌زیسته است، از علماء مدرسهٔ کلامی اصفهان و از شاگردان علامه مجلسی (ره) است. رسالهٔ جبر و تفویض وی که در آن به ابطال نظریات جبر و تفویض و اثبات امر بین الأمرین با استفاده از آیات و احادیث ائمهٔ اطهار (علیهم‌السلام) می‌پردازد، در یک مقدمه و پنج فصل نگارش یافته است. نویسنده در ابتدا به نفی جبر وعدم ظلم و جور خداوند ونیز به نقد تفویض وعدم محدودیت اراده، مشیت و قدرت خداوند می‌پردازد، و سپس به تبیین و توضیح دیدگاه حق یعنی «امر بین الأمرین» روی می‌آورد که آن، امتحان واختبار به استطاعت است. آن استطاعتی که خداوند تملیک بندگان نموده و انسان را بر آن قادر گردانیده است؛ مطابق آنچه قرآن کریم به آن شهادت داده است و ائمهٔ ابرار (علیهم‌السلام) از آن اطاعت کرده‌اند. از این رساله دو نسخه در دسترس است، که از هر دو نسخه موجود برای تصحیح و تحقیق آن استفاده‌شده است. هدف از این امر در گام نخست، آشنایی با نظریات مختلف در باب اختیار انسان و نقش قضا و قدر الهی در آن، ابطال نظریات جبر و تفویض و بیان دیدگاه حق و موردپذیرش ائمه اطهار (علیهم‌السلام) است، و در گام بعد، آماده‌سازی یکی از تألیفات قرآنی ـ حدیثی مذهب امامیه که تاکنون به زیور طبع آراسته نگشته است؛ جهت ارائه به علاقه‌مندان و مشتاقان این‌گونه آثار. لازم به ذکر است که در مقدمه این اثر، تاریخچه‌ای از بحث جبر و تفویض، دیگر نگاشته‌های مکتب کلامی اصفهان دراین‌باره و شیوه کار بیان‌شده است.

کلمات کلیدی: جبر، تفویض، اختیار، محمد شفیع بن محمد رفیع اصفهانی، امر بین‌الأمرین، جبریه، قدریه