روش شناسی تفسیر باطنی در دیدگاه اریگن و عبدالرزاق کاشانی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب گروه آموزشی و پژوهشی مطالعات تطبیقی ادیان جلسه دفاع از رساله دکتری برگزار می‌کند.

اطلاعات مربوط به این جلسه به شرح زیر است:

عنوان: روش شناسی تفسیر باطنی در دیدگاه اریگن و عبدالرزاق کاشانی

دانشجو: عبدالحمید مرادی

استاد راهنما: دکتر شهرام پازوکی

اساتید مشاور: دکتر محمدتقی انصاری پور و دکتر مهراب صادق نیا

اساتید داور: دکتر محمدکاظم شاکر، دکتر احمدرضا مفتاح و دکتر سیدمحمدعلی ایازی

زمان: ساعت 8 یکشنبه 29 بهمن 96

مکان: سالن کنفرانس شهید بهشتی

چکیده: امروزه «گفتگوی ادیان»‌ یکی از مسأله‌های مهم می‌باشد که در جهان معاصر ضرورت و نیاز آن بیش از پیش احساس می‌شود. یکی از دیدگاه‌های رایج در این‌باره این است که راه گفتگو را باید در باطن ادیان جست، چرا که در رویکردهای باطنی به دین، بسیاری از مشابهت‌ها خود را نشان می‌دهد. این اندیشه که متون مقدس دارای ظاهر و باطن است مورد اعتقاد یهودیان، مسیحیان و مسلمانان می‌باشد. رویکرد باطنی به متن مقدس در مسیحیت تحت تأثیر یهودیت، به ویژه فیلون اسکندرانی مطرح شده و در آراء متفکران مکتب اسکندرانی به‌ویژه کلمنت اسکندرانی،‌ اریگن،‌ و نیز پس از این دوره، در آراء متألهانی مانند آگوستین، اراسموس، مارتین لوتر و تسوینگلی بازتاب داشته است. اگرچه در فرهنگ مسیحیت، از این نوع تفسیر با عناوین تفسیر مجازی، تمثیلی، معنوی و ... نام می‌برند اما پیشفرض همه آنها ظاهر و باطن داشتن متن مقدس می‌باشد. این نوع تفسیر در مسیحیت در مکتب اسکندرانی پرورانده شده و با اریگن، معروف‌ترین متفکر مکتب اسکندرانی، با عنوان تقسیر تمثیلی به اوج خود رسید.

در اسلام نیز اعتقاد به ظاهر و باطن داشتن قرآن از همان زمان نزول وحی، یعنی در عصر نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) مطرح بوده و این امر از سوی خود پیامبر و نیز برخی صحابه مورد اشاره قرار گرفته است. در بین مسلمانان، شیعه، اسماعیلیه، اخوان الصفا و عرفا به عنوان گروههایی شناخته می‌شوند که به باطن قرآن توجه بیشتری نشان داده و گاهی به عنوان باطنگرا شناخته می‌شوند. عبدالرزاق کاشانی یکی از معروف‌ترین مفسران مسلمان است که قرآن را به شیوه باطنی مورد تفسیر قرار داده است.

تفسیر اریگن و عبدالرزاق کاشانی، هر دو، از مقوله تفسیر باطنی هستند. چرا که این دو مفسّر در تفسیر خود به‌دنبال کشف معنای باطنی عبارت‌های متن مقدس هستند که در ورای معنای ظاهری پنهان شده است. این رساله در صدد است تفسیر باطنی این دو متفکر مهم مسیحی و مسلمان را به گونه‌ای تطبیقی مورد بررسی قرار داده است.

کلمات کلیدی: اریگن، عبدالرزاق کاشانی، تفسیر باطنی، معنا، متن مقدس، سلوک معنوی