تفاوت‌هاي كوچك دانشگاهي

سه‌شنبه 17 ارديبهشت در سمپوزيومي شركت كردم كه به زبان آلماني بود و از مباحث آن چندان چيزي دستگيرم نشد، اما منش استادان در اينجا بار ديگر سنت استادي و معناي دانشگاهي بودن را برايم آشكارتر كرد و بسيار به من آموخت. 80 سال قبل نازي‌ها در حمله به اتريش، دانشكده الهيات دانشگاه گراتس را تعطيل كردند. امروز به همين مناسبت جلسه‌اي برقرار شده است و همه استادان دانشكده، به اضافه هيات رييسه دانشگاه و اسقف شهر و رييس شوراي شهر در اينجا گرد آمده‌اند تا به اين مناسبت گپ و گفتي داشته باشند.

عنوان سمپوزيوم يا ضيافت اين است؛ «رهيافت‌هاي تاريخي، پيوند امروزين و چالش‌هاي آينده». جلسه ساعت 9 صبح در سالن دانشكده شروع مي‌شود؛ سالني ساده اما با سقفي بلند و با صندلي‌هاي پلاستيكي و فلزي معمولي كه حتي جايي براي تكيه دادن دست‌ها ندارد. رييس دانشگاه، كريستوف هيل به همه خوشامد مي‌گويد و سخنرانان را يكي‌يكي دعوت مي‌كند تا بيايند و بحث خود را ارايه كنند. مانند يك مجري عمل مي‌كند نه آنكه بعد از خوشامدگويي به بهانه يك جلسه «مهم» اينجا را ترك كند. عجيب آنكه اينجا يا كسي گوشي ندارد يا بلد نيست با آن بازي كند.

در طول دو ساعت و اندي كه در جلسه هستم، دست هيچ كس گوشي ديده نمي‌شود و صداي هيچ زنگي شنيده نمي‌شود. البته ناگهان صداي گوشي خودم را مي‌شنوم، انتظار نداشتم كه اينجا هم گوشيم زنگ بزند، شتابان آن را خاموش مي‌كنم. يكي از سخنرانان بحثي مفصل درباره كليسا و سياست ارايه مي‌كند و مي‌گويد كه يوهانس اوده تنها استاد دانشگاه و كشيشي بود كه صريحا با نازي‌ها مخالفت كرد. دست آخر سوال و جواب در مي‌گيرد. پيرمردي فرتوت و لرزان با عصايي در دست وارد مي‌شود. با احترام جايي به او مي‌دهند بنشيند. دستش را براي پرسش بلند مي‌كند.

به او فرصت مي‌دهند و برمي‌خيزد و با حوصله شروع مي‌كند به پرسش و اعتراض. از ميزبان و راهنمايم، پروفسور وينتر، مي‌پرسم او كيست؟ مي‌گويد: پروفسور ليپمان است كه بازنشسته شده است و من هم شاگردش بودم. برايم عجيب است كه حتي پس از بازنشستگي از دانشگاه دست نكشيده است و حوصله جر و بحث را به خوبي دارد. همه نشسته‌اند و به سخنرانان توجه دارند.

اينجا دانشگاه است به معناي كانتي آن يعني اجتماع دانشمندان. هر كس در كاري خبره است و از آن سخن مي‌گويد و از آن منظر به مسائل مي‌نگرد. رييس تا آخر جلسه باقي است. وقفه كوتاهي داده مي‌شود براي قهوه و چاي‌نوشي.

گفت‌وگو در مي‌گيرد و از من مي‌پرسند و من از ديگران مي‌پرسم. همه بحث‌ها حول محور مباحث امروز است. يكي از شخصيت‌هايي كه محور بحث امروز بوده است و كتابي نيز به مناسبت او نوشته و امروز معرفي مي‌شود، يوهانس اوده است كه يكي از ويژگي‌هايش داشتن چندين مدرك دكتري است. يعني آنكه وي به‌طور مشخص چهار بار رساله متمايز نوشت و چهار تز متفاوت عرضه كرد و چهار بار دكتر شد. به همين سبب در عنوان كتابي كه امروز معرفي شده و ناشر آن دانشگاه گراتس است، چنين آمده است: «دكتر، دكتر، دكتر، دكتر يوهانس اوده» (DDDDr. Johannes Ude). هم گرفتن دكتراي متعدد در اين سنت اروپايي امري رايج بوده است و هم اشاره به آن در معرفي شخص.

اين اوده از آن شخصيت‌هاي ارزنده و در عين حال متفاوت كشور اتريش است كه آشكارا با نظام نازي در هنگام حاكميت‌شان در افتاد و پروايي از عواقب آن نداشت. دانشگاه گراتس حدود 30 هزار دانشجو دارد و رييس آن كه آلماني است گاه با دوچرخه در شهر رفت و آمد مي‌كند. همچنين استادان آن گاه از ايتاليا مي‌آيند و گاه از آلمان. به نحوي گويي اين دانشگاه بين‌المللي است و استادان در حال جابه‌جايي مكرر. كسي از گراني و اقتصاد و سياست نمي‌گويد. همه سخن از عرصه و رشته تخصصي خود مي‌گويند. نمي‌دانم چون وضع اقتصادي آنها خوب است و ثبات دارند و شكم‌شان سير است خوب دانشوري و علم‌ورزي مي‌كنند يا چون خوب علم‌ورزي كرده‌اند، آرام آرام كشورشان را به سمت ثبات پيش برده‌اند.

صفحه آخر روزنامه اعتماد، ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۸