قرآن کریم فرقه‌گرایی را از شرک بدتر می‌داند

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، دکتر قاسم جوادی در نشست علمی «قرآن و فرقه‌گرایی» با بیان این‌که اسلام‌شناسانی داریم که حتی یک بار قرآن و نهج‌البلاغه را مطالعه نکرده‌اند، گفت: در آیات متعدد فرقه‌گرایی مساوی با شرک بیان شده که علامه طباطبایی ذیل این آیات در چرایی مشرک بودن این فرقه‌ها فرموده که چون فرد فرقه‌گرا می‌خواهد هوای نفس خود را با خدا جمع کند، مشرک است.

دکتر قاسم جوادی با بیان این‌که این بحث در المیزان مورد بررسی قرار گرفته و نقدی جدی از سوی علامه طباطبایی بر اسلام‌شناسی در جهان اسلام وارد شده است، گفت: ایشان به این نقد جدی پرداخته و آورده است که همه علوم اسلامی شکل گرفته‌اند ولی شما اگر بخواهید در هر کدام از آن‌ها مجتهد شوید، نیاز ندارید که حتی دست به جلد قرآن هم بزنید.

وی افزود: امام خمینی(ره) هم در این زمینه بحث کرده‌اند. البته نه به سبک و سیاق علامه طباطبایی. ایشان فرموده‌اند فقیه حق ندارد بگوید من اسلام‌شناس هستم بلکه باید بگوید من فقه‌شناسم؛ فیلسوف حق ندارد بگوید من اسلام‌شناس هستم و کسی که حکومت اسلامی را مطالعه کرده او هم حق ندارد بگوید من اسلام‌شناس هستم زیرا ادعای اسلام‌شناسی جز برای کسی که همه مراتب مادیت و معنویت اسلام را می‌داند، میسر نیست و این در حالی است که همه در حوزه مدعی اسلام‌شناسی هستیم. استاد جوادی آملی تعبیری دارند مبنی بر این‌که در حوزه‌ها دست به دست هم دادیم که قرآن را بیرون کردیم. هم‌چنین آیت‌الله وحید می‌فرمود وقتی امام زمان(عج) بیایند، خواهیم دانست آنچه داریم از باب «اکل میته» بوده است و این وضعیت اسلام‌شناسی ماست.

دکتر جوادی هم‌چنین اظهار کرد: دوازده ترم است که در تمامی کلاس‌هایم نظرسنجی کردم که آیا کسی از طلاب و دانشجویانم قرآن، صحیفه و یا نهج‌البلاغه را مطالعه کرده باشند (نه قرائت) ولی در این دوازده ترم یک نفر نداشتیم که بگوید من یکی از این سه کتاب را مطالعه کرده‌ام و همه هم خود را اسلام‌شناس می‌دانند.

جوادی با نقد بسیاری از پژوهش‌های کنونی در حوزه و دانشگاه ادامه داد: قرآن کریم اصل وحدت و الفت میان مسلمین زمان پیامبر(ص) را یک نعمت می‌داند؛ در آن دوره فرقه‌ها نبودند ولی بعداً در درون فرقه‌ها هم فرقه‌های دیگری به وجود آمد؛ بخشی از آیات قرآن امر به وحدت است یعنی یکی از واجبات در کنار روزه و نماز، امر به اعتصام به حبل‌الله و وحدت است؛ ضمن این‌که یکی از واجبات فقهی ما هم امر به اعتصام است.

وی با بیان این‌که نهی از تفرقه هم یکی از واجبات است، ابراز کرد: قرآن نسبت به سرنوشت امت‌های قبلی هشدار می‌دهد. قرآن قصه نمی‌گوید بلکه می‌فرماید امت‌هایی که دچار تفرقه شدند، به نابودی رسیدند. حضرت موسی(ع) وقتی از طور بازگشت به هارون اعتراض کرد که چرا جلوی سامری و یارانش را نگرفتی و هارون گفت که من ترسیدم که تفرقه میان بنی‌اسرائیل ایجاد شود؛ این جواب جای تأمل زیادی دارد آن هم با نگاه به این مسئله که یک‌طرف شرک بوده است و یک‌طرف تفرقه میان بنی‌اسرائیل ولی باز هارون تفرقه را بر نمی‌تابد.

وی با ذکر این‌که تعدادی از آیات قرآن، مفاسد فرقه‌گرایی را بیان می‌کند، اظهار کرد: وحدت با همه فسادی که ممکن است داشته باشد و فرقه‌گرایی با همه محاسن احتمالی، باز وحدت بر فرقه‌گرایی می‌چربد؛ قرآن در آیات گوناگون خود راه‌کار برای وحدت نشان داده است ولی همه فرقه‌ها اصل را بر فرقه‌گرایی گذاشته‌اند و دیگر نیازی به سراغ قرآن رفتن نمی‌بینند. این در حالی است که قرآن، محور است و برای هدایت آمده؛ متأسفانه هر فرقه‌ای هم ۴۰ تا ۵۰ آیه را ابزار و محور فعالیت و اثبات خود قرار داده و با تأویل و توجیهات بی‌ربط برای اثبات خود به کار می‌گیرد و کل قرآن به کنار رفته و به آن بی‌توجهی می‌شود.

قاسمی اضافه کرد: قرآن در سوره مبارکه عصر به عصر قسم خورده و فرموده انسان در خسران است مگر آن‌که اهل ایمان و عمل صالح و تواصی به حق و صبر باشد؛ فرض بگیریم این دو تکلیف یعنی ایمان و عمل صالح در تمامی جوامع اسلامی هست ولی دو موضوع دیگر یعنی تواصی به حق و تواصی به صبر چه جایگاهی دارد؟؛ قرآن با واژه تواصی ریل را دوطرفه تعریف کرده است نه این‌که یک طرف بگوید و طرف دیگر بشنود. بر این اساس، کل جامعه اسلامی مسئول تواصی به حق و صبر است لذا جایی برای فرقه باقی نمی‌ماند.

وی افزود: در تاریخ اسلام تنها کسی که به این آیات عمل کرد، امام علی(ع) بود که حاضر نشد به هیچ قیمتی فرقه ایجاد کند؛ در جامعه ماند تا تفرقه ایجاد نشود؛ حتی امام در پنج سال حکومتش هم تلاش زیادی کرد، گرچه متأسفانه سخنان امام(ع) در این مدت هم مورد استفاده فرقه‌ای قرار گرفت؛ امام در مرحله اول با دوازده هزار خارجی مواجه بود ولی تلاش کرد تا در جنگ نهایی به ۴ هزار نفر برسند.

جوادی با بیان این‌که در حوزه فکری، توافق کامل دو انسان محال است، گفت: بحث وحدت غیر از این است؛ علامه طباطبایی(ره) در صفحه ۷۱ مجموعه مذاکرات خود با هانری کربن آورده است که مسلمین موظف بودند که در هر نظریه‌ای که با قرآن و سنت تماس داشته، فکر اجتماعی بکنند؛ یعنی وقتی قرار است نظری وارد جامعه شود باید بازتاب اجتماعی آن لحاظ شود و به واسطه هرگونه تماس ممکن از بروز اختلاف نظر به هر قیمتی که باشد باید پرهیز شود.

وی با ذکر این‌که آیات شش تا ۱۳ سوره مبارکه حجرات به تنهایی برای وحدت مسلمین کافی است، تصریح کرد: بسیاری از مفاسد جوامع اسلامی با همین هفت آیه قابل حل است؛ مضمون آیات تکلیف اجتماعی است؛ از جمله فرموده است اگر دو طایفه مؤمن اسلامی با هم جنگیدند میان آنان صلح برقرار کنید؛ الان کجا ما بحث از «اصلحوا» را در جوامع اسلامی داریم؟ با اینکه «اصلحوا» امر و دال بر وجوب هم هست.

جوادی با اشاره به آیه «النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا؛ پيامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر [و نزديكتر] است و همسرانش مادران ايشانند و خويشاوندان [طبق] كتاب خدا بعضى [نسبت] به بعضى اولويت دارند [و] بر مؤمنان و مهاجران [مقدمند] مگر آنكه بخواهيد به دوستان [مؤمن] خود [وصيت‏ يا] احسانى كنيد و اين در كتاب [خدا] نگاشته شده است»(احزاب/۶) گفت: ما عموماً این آیه را به نحوی تفسیر می‌کنیم که امت بدهکار باشند؛ در حالی که در تفاسیر مختلف مانند علی بن ابراهیم، صحاح سته، نورالثقلین و ... در  ذیل آیه آورده‌اند که پیامبر در این زمینه فرمودند که اگر شما مسلمین ارثی به جا گذاشتید برای ورثه شما است ولی اگر بدهکاری داشتید آن را باید من بپردازم لذا وقتی خمس مطرح است آن را برای این بدهکاری‌ها گذاشته‌اند.

وی با بیان این‌که وقتی همه فرقه‌گرا شوند به صورت طبیعی، سخن از وحدت معنا ندارد، اظهار کرد: یکی از مفاسد فرقه‌گرایی این است که هر فرقه‌ای برای اثبات حقانیت خود باید به آیات و روایات استناد کند و نتیجه اینکه احادیث فرقه‌گرایی به هیچ وجه با آیات قرآن سازگار نیست؛ مثلا در ذیل حدیث ۷۳ فرقه، معتزله می‌گوید «اَبَرها و اتقاها معتزله» و دیگری می‌گوید «ما انا علیه و اصحابی» و ...

جوادی با بیان آیات ۳۱ و ۳۲ سوره روم و ۶۵ سوره انعام و ۱۵۹ سوره انعام اضافه کرد: خداوند متعال در این آیات فرموده که ای فرقه‌های جهان اسلام از مشرکین نباشید یعنی از کسانی که دین خود را گروه گروه و فرقه فرقه کردند و هر فرقه‌ای هم به فرقه خود خوشحال است، نباشید؛ علامه طباطبایی(ره) در ذیل این آیه در چرایی مشرک بودن این فرقه‌ها فرموده چون فرقه‌گرا می‌خواهد هوای نفس خود را با خدا جمع کند، لذا مشرک است.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه با پرداختن به آیه «قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ؛ بگو او تواناست كه از بالاى سرتان يا از زير پاهايتان عذابى بر شما بفرستد يا شما را گروه گروه به هم اندازد [و دچار تفرقه سازد] و عذاب بعضى از شما را به بعضى [ديگر] بچشاند بنگر چگونه آيات [خود] را گوناگون بيان مى‌كنيم باشد كه آنان بفهمند»(انعام/۶۵) اظهار کرد: در این آیه فرقه‌گرایی را عذاب الهی برشمرده است و اینکه فرقه‌گرایان برخی به برخی دیگر سختی و جنگ را می‌چشانند که گویی برای امروز دنیای اسلام نازل شده است.

وی با اشاره به آیه ۵۹ سوره نساء «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا: اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد پس هرگاه در امرى [دينى] اختلاف نظر يافتيد اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد آن را به [كتاب] خدا و [سنت] پيامبر [او] عرضه بداريد اين بهتر و نيك‏فرجام‏‌تر است» افزود: امام علی(ع) در نامه مالک اشتر به اموری که بر انسان مشتبه می‌شود به این آیه اشاره فرموده و بیان کرده‌اند که مراد از رد الی الله یعنی رجوع به آیات محکم  قرآن است و منظور از رد الی الرسول هم رجوع به سنت جامع غیرمفرقه بوده؛ لذا امروز هم وظیفه ما همین است.