ایران و ترکیه دو قطب معتدل جهان اسلام هستند

چندی پیش حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب در چهارچوب همکاری‌های سازمان دیانت ترکیه و سازمان فرهنگ و ارتباطات ایران عازم ترکیه شد. و هم‌چنین در این سفر رهسپار شهر نوشهیر شد و از دانشگاه حاجی بکتاش ولی بازدید به عمل آورد. آن‌چه می‌خوانید گفت‌وگوی روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب با وی درباره این سفر و دستاوردهای آن است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب درباره پیشینه این روابط گفت: از سال‌های پیش بنا بود جمهوری اسلامی ایران با سازمان دیانت که یک سازمان یکپارچه و متحد در امور دینی ترکیه است، سلسله گفت‌وگوهایی را آغاز کند. مقدمات این کار در دوره دکتر محمد گورمز رئیس پیشین این سازمان فراهم شد و ایشان نسبت به شکل‌گیری این روابط اظهار تمایل و آمادگی کردند. پس از مدتی جناب آقای دکتر علی ارباش به این سمت منصوب شدند. ایشان با روی گشاده‌تری از چنین برنامه‌هایی استقبال می‌کنند. در سفری که بنده در ماه مبارک رمضان امسال به شهر آنکارا داشتم، دو بار با دکتر ارباش رئیس سازمان دیانت دیدار کردم و درباره آغاز به کار این گفت‌وگوها با ایشان بحث و تبادل نظر کردم و مقدمات این گفت‌وگو فراهم شد.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه گفت: بنده از سوی دفتر مقام معظم رهبری، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین ملکی از سوی حوزه علمیه قم و حضرت آیت‌الله اعرافی، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفوی به عنوان نماینده معاونت ارتباطات دفتر مقام معظم رهبری، جناب آقای عبدالجبار میرابی به عنوان نماینده علمای اهل‌سنت، جناب آقای قربانعلی پورمرجان به عنوان معاون توسعه روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و جناب آقای ابوذر ابراهیمی ترکمان به عنوان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این نشست شرکت کردیم. دکتر اکرم کلش از معاونان آقای ارباش که قبلاً در دانشگاه ادیان و مذاهب حضور یافته بود و مجید جان رایزن دینی ترکیه در تهران نیز از شرکت کنندگان در این نشست بودند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب درباره برنامه‌های این سفر گفت: در این سفر چهار برنامه داشتیم که عبارت بود از امضای موافقت‌نامه همکاری، افتتاح نمایشگاه قرآن، یک نشست علمی با حضور یکصد تن از استادان دانشگاه‌های ترکیه و یک نشست علمایی. نشست کمیته علما و اندیشمندان ایران و ترکیه با حضور دکتر علی ارباش در رأس هیئتی هفت نفره و هیئت هفت نفره اعزامی از ایران برگزار شد. این گفت‌وگو حول محورها و مسائل مختلف مانند مشکلات جهان اسلام، مسائل فقهی مبتلابه، مسائل هنری و اسلام‌هراسی به انجام رسید. در پایان مقرر شد سه کمیته مسائل فقهی، چالش‌های جهان اسلام و هنر و معماری شکل گیرد.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب هم‌چنین گفت: این برنامه در چهارچوب گفت‌وگوی دینی علما و اندیشمندان ایران و ترکیه برگزار شد. ایران و ترکیه دو قطب معتدل جهان اسلام هستند. ترکیه نه سابقه وهابی‌گری، نه سلفی‌گری و نه تندروی دارد. ترکیه نماد اسلام اعتدالی سنّی و ایران نماد اسلام اعتدالی شیعه است.

نواب درباره جایگاه ترکیه در جهان اسلام افزود: بسیاری از کشورهای جهان و کشورهای اسلامی مانند مالزی، قطر، پاکستان و اندونزی مشکلی با ترکیه ندارند. بدنه اصلی جهان اسلام به همین ترتیب مشکلی با ترکیه ندارد. این کشور با 35 کشور آفریقایی ارتباط دارد و ده‌ها هزار دانشجوی آفریقایی از جمله تونس، الجزایر، مراکش، لیبی و مصر در این کشور مشغول به تحصیل هستند و ارتباط خوبی بین این کشورها برقرار است. ترک‌ها ارتباط بسیار خوبی با جهان اسلام دارند. لذا این گفت‌وگوها بسیار ارزشمند و جالب توجه است.

وی درباره برنامه‌های بعدی این روابط گفت: برنامه بعدی نشست این است که سه کمیته کار خود را شروع کنند و سالی یک بار این اجلاس در دو کشور برگزار شود. کمیته‌ها هم ممکن است سه ماه یک بار جلسه داشته باشند.

نواب درباره تجربه ترک‌ها در کشورداری گفت: حکومت صفویه پس از شکل‌گیری از امپراتوری عثمانی الگوبرداری کرد. بدین نحو که نهادهای حکومتی عثمانی با تجربه چند صد ساله را در ایران پیاده کرد. برای حکومت، شیخ‌الاسلام منصوب شد. مقام قاضی‌عسکر شکل گرفت و تشیع فقهی و کلامی در ایران از سوی صفویه نهادینه شد. این باعث شد صفویه شکست نخورد و حکومت خود را تحکیم ببخشد. وضعیت آن را با فاطمیان مصر مقایسه کنید. فاطمیه در طول دو قرن حاکمیت در مصر نتوانستند تشیع فقهی و کلامی را در این سرزمین نهادینه کنند. البته توانستند محبت اهل‌بیت(ع) را نهادینه کردند.

وی افزود: اهل‌سنت، نص‌گرا هستند اما فاطمیان، باطنی بودند. آنان می‌گفتند باطنی شوید و به ظاهر دین کاری نداشته باشید و به تأویلات دین توجه کنید. نمونه این را می‌توان در اشعار ناصر خسرو که یک داعی فاطمی بود، مشاهده کنید. او مدام از باطن اعمال سخن می‌گوید نه ظاهر. مفهوم باطنی در تشیع هم هست منتهی شیعه هم‌عرض شریعت، تقیدات و ظواهر دینی به مفاهیم غیبی و معنوی هم توجه نشان می‌دهد. مثلاً روزه سه گونه است: عام، خاص و خاص الخاص. روزه عام همین روزه معمولی است. روزه خاص یعنی ضمن نخوردن و نیاشامیدن، زبان هم از گناه در امان باشد. روزه خاص الخاص هم این است که علاوه بر نخوردن و نیاشامیدن، دل، فکر و ذهن انسان نیز کنترل شود. یعنی حتی ذهن هم به طرف گناه نرود. ما مکلف به روزه نوع اول هستیم و اگر چنین کنیم، تکلیف‌مان را انجام داده‌ایم. مابقی مقامات بالا و عرفانی است. ولی اگر بگوییم یک‌سره در این خط عرفانی و باطنی باش، سنّی عرب مصری نمی‌تواند این را تحمل کند. لذا فاطمیان به توفیقی دست نیافتند. صفویه نماز و روزه را ترویج کرد، شیخ‌الاسلام و قاضی‌عسکر تعیین کرد، نماز جمعه را ترویج نمود و چهارصد ـ پانصد مسجد جمعه ساخت و 180 رساله درباره نماز جمعه نوشته شد. هم‌چنین بزرگ‌ترین دایره‌المعارف حدیثی یعنی بحارالانوار در زمان صفویه نوشته شد. اهل‌سنت قال رسول الله می‌گفت و شیعه می‌گفت قال الصادق عن ابی عن جده رسول الله.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب هم‌چنین گفت: امام خمینی(ره) هم دقیقاً همین راه را رفت. مثلاً منصب قاضی‌عسکر به شکل عقیدتی سیاسی راه‌اندازی شد و کتاب‌های شیعی نوشته شد. قرآن در ایران آن‌قدر مرسوم نبود که بعد از انقلاب مرسوم شد و نماز جماعت به گستردگی بعد از انقلاب نبود. با این‌که امام خمینی(ره) یک عارف و فیلسوف بود ولی اسلام با ظرفیت کامل خود در ایران پیاده شد. یعنی ظواهر اسلام هم رایج شد.

وی درباره بازدید از دانشگاه حاجی بکتاش گفت: پس از اتمام برنامه‌ در آنکارا، رهسپار شهر نوشهیر شدم و از دانشگاه حاجی بکتاش ولی در این شهر بازدید کردم. در این دانشگاه انستیتوئی برای تحقیقات در زمینه علویان راه‌اندازی شده است. این دانشگاه 20 هزار دانشجو دارد. با این دانشگاه موافقت‌نامه فرهنگی امضا کردیم و ان شاء الله روابط‌مان را آغاز خواهیم کرد.

نواب در پایان درباره روابط فرهنگی ایران و ترکیه گفت: مشکل روابط ایران و ترکیه، مشکل زبان است. چون با افغانستان مشکل زبانی نداریم، روابط بیشتری با این کشور داریم ولی فرهنگ ما به ترکیه نزدیک‌تر است اما مشکل زبان، مانع است. سالانه دو میلیون و پانصد هزار نفر از ایران به ترکیه و هشتصد هزار ترک به ایران سفر می‌کنند و روابط خوبی بین دو کشور برقرار است. در عراق زبان فارسی رواج بیشتری دارد ولی این وضعیت در ترکیه وجود ندارد. عرفان و فلسفه ظرفیت و در کنار این‌ها وجود شخصیتی هم‌چون مولانا جزو مشترکات و زمینه‌های همکاری دو کشور است و دانشگاه ادیان و مذاهب می‌کوشد روابط علمی و دانشگاهی خود را با ترکیه گسترش دهد.