حفظ آثار ادیان دیگر، از وظایف حکومت اسلامی است

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری، رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب درباره جایگاه آثار تاریخی و دینی در اسلام به ایرنا گفت: حفظ جان و مال و نوامیس پیروان دیگر ادیان، به اعتبار حقی که در حکومت اسلامی دارند، بر عهده حکومت است. این طبیعی است که حفظ آثار مورد احترام ادیان دیگر، از وظایف حکومت اسلامی و از مسلمات حکومت دینی است و کسی در این مسئله تردیدی ندارد.

به گفته شریعتمداری، یکی از قدرت‌نمایی‌هایی که خداوند در قران ذکر کرده، این است که خداوند کسانی را در برابر کسانی قرار داده تا جلوی آنها را بگیرند. او ادامه داد: قرآن می‌گوید، اگر قدرت خداوند نبود و وقتی عده‌ای طغیانگر پیدا شدند، عده‌ای دیگر را در مقابل آنها قرار نمی‌داد، این مراکز عبادی ادیان مختلف، مانند صومعه و محل عبادت یهودیان از بین می‌رفتند. حفظ و نگه‌داری از این بناها وظیفه حتمی حکومت‌ها و خواست و تدبیر الهی است. این مراکز یا جزو ملک حکومت اسلامی است یا صاحبان ادیان دیگر تملکی به آن دارند و ساخته و وقف کرده‌اند یا عناوین دیگری که وجود دارد؛ به هر حال تصرف در آنها به‌هیچ‌وجه مجاز نیست.

امام علی (ع) در ایوان مدائن نماز خواند

شریعتمداری با اشاره به آرامگاه استر و مردخای و معبد هندوها که دچار حریق شده‌اند، توضیح داد: اینها که مراکز عبادی هستند، حتی اگر کاخ‌های مانده از گذشتگان هم باشد، آثاری که نشان دهنده ظلم و ستم‌های دوره‌های مختلف است، بنایی که با بیگاری کشیدن و کشته شدن هزاران نفر ساخته شده است، باز هم حق نداریم آنها را از بین ببریم؛ زیرا می‌توانند به‌عنوان عبرت الهی و آیه‌ای از آیات الهی در نظر گرفته شوند. راوی نقل می‌کند؛ وقتی امیرالمؤمنین (ع) به طاق کسری (ایوان خسرو یا ایوان مدائن) که از آثار تاریخی و هنری عظیم باقی مانده است، رسیدند، آنجا دو رکعت نماز خواندند و درباره آن توضیحات کاملی دادند. بعدها منصور دوانیقی بغداد را پایه‌گذاری کرد. بغداد کنار مدائن و تیسفون پایه‌گذاری شد. او تصمیم گرفت این ایوان را از بین ببرد و وقتی به او گفتند اینجا جایی است که علی ابن ابیطالب در آن نماز خوانده است، او از تخریب منصرف شد.

به گفته این استاد حوزه و دانشگاه،‌ در هر چیزی قدرتی نهفته است، از جمله آنچه توسط خدا یا توسط بندگان خدا انجام شود، همه نشانه‌های عظمت خداست.

او بیان کرد: انسان باید در برابر خدایی که منشأ تمام اینهاست، خضوع کند. ممکن است فکر کنیم افرادی این‌گونه تخریب‌ها و کارها را می‌کنند تا روابط میان کشورها و ادیان را بر هم بزنند،‌ گرچه در این مورد هنوز محرز نیست، اما اگر هم افرادی از روی کج‌فهمی دینی این کار را انجام داده باشند، بدانند که هیچ‌کدام از بزرگان و مشایخ ما این کارها را تأیید نمی‌کنند. شاهدش هم این است که این آثار در طول تاریخ باقی مانده‌اند.

تخریب بنای تاریخی دیگر ادیان، نمونه کارهای طالبان است

او با اشاره به معبد آناهیتا که در کنارش بقعه بزرگی ساخته شده است، گفت: گاهی با غنای بقعه سعی کرده‌اند آثار را به‌نوعی حفظ کنند. سنت اسلامی این نیست که با آثار مربوط به دیگر ادیان این‌گونه برخوردهای نادرست صورت گیرد. این نمونه‌ای از کارهای طالبان است که در بامیان افغانستان آثار تاریخی را گلوله‌باران کردند. این حرکت‌ها در اسلام جایگاهی ندارد و آثار تاریخی در سرزمین‌های اسلامی سال‌ها باقی مانده‌اند، مگر این‌که بر اثر زلزله، آتش‌سوزی ناخواسته یا سیل آسیب دیده باشند؛ اما این‌که رسماً اقدامی برای از بین بردن آنها شده باشد، در اسلام و سنت بزرگان ما نیست.

به گفته رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب، مقابله با همه آثاری که می‌تواند انسان را به طبیعت، تاریخ و اهمیت انسان در تاریخ توجه دهد، توجیهی ندارد.

او افزود: مقام معظم رهبری سفری به تخت جمشید داشتند و از حفظ این آثار تجلیل کردند. اساساً لزومی ندارد برای هر مسئله‌ای دنبال این بگردیم که حکم هر مسئله در حدیث و رساله چیست. باید بر اساس عقل و تصمیم عقلا رفتار شود.

ایران گهواره ادیان مختلف است

شریعتمداری در ادامه سخنانش به جنبه اقتصادی و گردشگری حفظ بناهای تاریخی و اهمیت آن اشاره کرد و گفت: وقتی کشوری گهواره ادیان مختلف بوده، آثار مختلفی در آن وجود دارد. اینها اعتبار، هویت و اصالت یک ملت را نشان می‌دهد و جاذبه برای تعامل و توریسم ایجاد می‌کند. لذا اینها ارزش است.

رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به کشور ترکیه و اقداماتی که برای جذب توریسم کرده است، توضیح داد: ده‌ها سال در کشور ترکیه با قونیه و مولانا مقابله می‌شد، تحت این عنوان که کشوری لائیک است و نباید به آثار اسلامی و دینی بها دهند. ناگهان متوجه شدند می‌توانند آن را به قطب فرهنگی و توریستی تبدیل کنند و می‌بینید که در این کشور مراسم شب عرس مولانا (سالروز درگذشت مولوی) برگزار می‌شود و صدها هزار بازدید کننده از همه جای دنیا در این ایام خاص و در روزهای دیگر برای بازدید به آنجا می‌روند. مشی عاقلانه اقتضا می‌کند که انسان از همه این ظرفیت‌ها برای نشان دادن تاریخ و شخصیتش استفاده کنند.

استر جلوی یک قتل عام را می‌گیرد؟

یک بنای کوچک در همدان، از مراکز زیارتی یهودیان است. این بنا، ساختمانی آجری است با دری سنگی و کوتاه نزدیک به یک متر که در قرن هفتم ساخته شده است. دیوارها پر از نوشته‌های عبری است و دو مقبره چوبی یکی متعلق به استر و دیگری متعلق به مردخای در زیر گنبد قرار دارد. داستان زندگی استر و مردخای در تورات ذکر شده است. برخی نقل کرده‌اند استر همسر خشایارشاه بوده و نام اصلی‌اش هدسه است. پس از این‌که به همسری خشایارشاه درمی‌آید، به‌عنوان ملکه شناخته می‌شود. فردی به نام هامان، خشایارشاه را نسبت به یهودیان بدبین می‌کند و فرمان قتل عام آنها را می‌گیرد. مردخای عموی استر او را از این موضوع آگاه می‌کند و استر جلوی این قتل عام را می‌گیرد و خشایارشاه را از این فرمان منصرف می‌کند. به این سبب این دو نفر توسط یهودیان گرامی داشته می‌شوند.

محل عبادت هندوها در ایران از دوران قاجار

معبد هندوها در سال ۱۳۱۰ هجری قمری، در زمان حکومت محمدحسن خان سعدالملک حاکم وقت بندرعباس احداث شده‌ است. این بنا از دوران قاجار محل عبادت هندوها در ایران بوده است. آیین هندو بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت دارد. زمانی از تاریخ، ایران و هند روابط تنگاتنگ سیاسی و فرهنگی با هم داشتند که همین امر موجب شده بود، تعدادی از هندیان در کشورمان ساکن شوند.

هندی‌ها برای برگزاری مراسم مذهبی‌شان به کاروانسراها می‌رفتند. در نهایت ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ‌ﻫﺎی ﺷﻮﻝ ﺭﺍﻡ ﻭ ﺩﺩﻩ ﺭﺍﻡ، شروع به ساخت ﻣﻌﺒﺪی در بندرعباس کردند که نام‌شان نیز بر روی کتیبه آورده شده است. هزینه ساخت معبد نیز از طریق جمع‌آوری هدایای هندوها تأمین شد و محلی‌ها این بنا را بت گوران نامیدند، زیرا آن موقع اهالی، هندی‌ها را گور یا گبر می‌خواندند.

ﻣﺠﺴﻤﻪ‌های زیادی مانند اﺑﺮﻫﻤﺎ، ﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﻭﺷﻴﻨﻮ در این معبد قرار داده شد و هندی‌ها مشغول عبادت بودند. تا این‌که در سال ۱۳۴۴ هندی‌ها ایران را ترک کردند و این مجسمه‌ها را نیز با خودشان بردند و امروزه این معبد دیگر مانند قبل نیست و فقط به‌عنوان جاذبه گردشگری بندرعباس شهرت دارد.