تحلیلی از کرونا و نظم نوین اجتماعی

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین محمد مسجد‌جامعی، سفیر پیشین ایران در واتیکان و مراکش، در شصت و چهارمین نشست از سلسله نشست‌های مجازی کرونا و زندگی مؤمنانه که به همت دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد قم با موضوع بحث کرونا و نظم نوین اجتماعی برگزار شد، با اشاره به تغییرات اجتماعی به‌ واسطه بیماری کرونا، اظهار کرد: در آلمان طی تعطیلات تابستانی افراد زیادی به مسافرت می‌روند و امسال هم عده‌ای به ایتالیا و اسپانیا سفر کرده بودند، با وجود نظم ذاتی آلمانی‌ها و این‌که رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جانب آلمانی‌ها از سایر اروپایی‌ها بیشتر است، اما هنگام برگشت از سفر و انجام تست در فرودگاه، هشت درصد آنان به کرونا مبتلا شده بودند.

وی ادامه داد: در تظاهرات آلمان هم عده زیادی بدون ماسک حضور پیدا کردند. چون گروه‌های افراد طرفدار فاشیست و نازی حضور داشتند و به لحاظ ایدئولوژیک با پروتکل‌های بهداشتی مشکل داشتند نه علمی؛ در هر صورت در تظاهرات شرکت کردند و تظاهرات از شکل طبیعی خود خارج‌ شده و افراد زیادی از ماسک استفاده نمی‌کنند و این بدون ماسک بودن را شعارشان نیز قرار داده بودند.

مسجدجامعی با اشاره به این‌که مخالفت آنها با ماسک به معنی وجود یک مشکل اجتماعی است که آزادی فردی را تهدید می‌کند، تصریح کرد: یک استاد آلمانی می‌گفت عده‌ای در آلمان می‌گویند ما کمربند ایمنی نمی‌بندیم و اگر اتفاقی پیش بیاید، اختیار خودمان است چند مورد به دادگاه می‌رود، اما دادگاه نمی‌پذیرد و می‌گوید درست است که نبستن کمربند ایمنی به کشته شدن یا زخمی شدن شهروند منجر می‌شود و این انتخاب خودش است، ولی مسئله این است که زخمی یا کشته شدن شهروند برای مجموع جامعه سنگین و پرهزینه است؛ لذا به دلیل این‌که به خاطر آزادی شخصی نباید از کمربند ایمنی استفاده کنند، قابل‌ قبول نیست و رد شد.

وی با اشاره به پیامد کرونا در کشورهای توسعه‌یافته و یا درحال‌توسعه، بیان کرد: اولین پیامد کرونا، اقتصادی بوده و بسیاری از واحدهای تولیدی و کارخانه‌ها و انواع مؤسسات دولتی و خصوصی به دلیل فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی دچار مشکل شدند. در کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته اصولاً تعداد مبتلایان و فوت‌شده‌ها به‌ مراتب بیشتر از کشورهای جهان سوم بوده مگر در موارد خاصی مانند هند.

مسجدجامعی تصریح کرد: بسیاری از کشورها خصوصاً در اروپا به این نتیجه رسیدند که لازم است در برنامه‌های توسعه‌ای، خودکفایی ملی را در نظر بگیرند؛ به‌عنوان مثال در اسپانیا می‌گفتند فاقد امکانات لازم برای دفاع از مردم در برابر این بیماری هستیم از ماسک و دستکش گرفته تا دستگاه‌های تنفس مصنوعی. به این نتیجه رسیدند که باید در این زمینه به خودکفایی ملی برسند.

وی با اشاره به این‌که کرونا پیامد دینی، آموزشی و بهداشتی هم داشت، اظهار کرد: از جمله پیامدهایی که کم‌تر مورد بحث قرار گرفت، پیامد اجتماعی کرونا است و این دو پیامد به دو علت دارای اهمیت شد. اول این‌که این موضوع با آزادی‌های فردی اصطکاک دارد و دوم این‌که با حاکمیت و مشروعیت دولت مرتبط است که دولت‌ها تا چه مقدار در مورد قوانین آزادی فردی بحث کنند. نظم اجتماعی مانند نظم در یک واحد نظامی یا صنعتی نیست بلکه به معنی آداب، رسوم و هنجارهایی است که برخاسته از درون تاریخ، فرهنگ، دین، جامعه است و هر جامعه‌ای آداب و رسومی دارد. اگرچه آداب‌ و رسوم ملی یا قومی طی دهه‌های اخیر به دلیل جهانی‌شدن و نفوذ رسانه‌ها و فضای مجازی دست‌خوش تغییر یا تضعیف‌ شده است. آن‌چه در حال حاضر و به‌خصوص در طی دو یا سه دهه اخیر در نظم اجتماعی تأثیرگذار بوده کیفیت معیشت و سبک زندگی موجود است که در جوامع مختلف متفاوت است.

مسجدجامعی افزود: با وجود کرونا دولت‌ها در کشورهای مختلف سلسله قوانینی را تنظیم کردند که این قوانین برای توده‌ای از مردم در هر کشوری غیرقابل‌تحمل شده است، در کشورهای توسعه‌یافته از کره جنوبی و ژاپن گرفته تا نیوزلند و استرالیا و کانادا و آمریکا. طی دهه‌های اخیر با آپارتمان‌نشینی به دلایلی مانند جمعیت زیاد و گران شدن زمین مواجه بودیم؛ در برخی کشورها به دلیل گرانی‌های زیاد آپارتمان تنها محل خوابی برای ساکنین و یا یک ساکن مجرد است؛ چراکه این آپارتمان از نظر فضایی آن‌قدر محدود است که زندگی فعال فرد در بیرون از منزل است و زمان زیادی سر کار است.

وی تصریح کرد: درصد بالایی از مردمی که در کشورهای توسعه‌یافته زندگی می‌کنند، از سر ناچاری بخش قابل‌توجهی از وقت‌شان را بیرون صرف می‌کنند؛ در کره تا بیست سال قبل آشپزی می‌کردند اما امروزه اکثراً بیرون و در رستوران غذا می‌خورند. این جریان تا قبل از کرونا طبیعی بود و اکثریت مردم وقت‌شان را بیرون از آپارتمان خود می‌گذراندند اما با آمدن کرونا تمام معادلات به هم خورد و قوانین سخت دولتی برای استقرار در محل سکونت ایجاد شد و به لحاظ اجتماعی با یک شرایط غیرقابل‌تحمل مواجه بودند.

مسجدجامعی ادامه داد: کرونا آزادی فردی را به عنوان یک اصل در کشورهای اروپایی محدود کرد و به تعبیر افراد مخالف قرنطینه با دولتی مواجه بودند که زور می‌گوید؛ در جوامع توسعه‌یافته به‌ویژه در اروپا اصل بر قدرت سازمان‌های غیردولتی است و این باعث تضعیف سازمان دولتی شده بود و با آمدن کرونا این معادله به هم خورد و دولت دوباره قدرت گرفت.

وی ابراز کرد: اصل آزادی‌های فردی و شخصی در شرایط کرونا مسئله‌ای است که نظم اجتماعی را تخریب و تهدید می‌کند؛ یکی از کشورهای موفق در مقابله با کرونا، کره بود و یکی از علت‌هایش این بود که از طریق موبایل فرد مبتلا به کرونا را ردیابی می‌کردند که کجا رفت‌وآمد کرده و با چه افرادی در ارتباط بوده تا فرد مبتلا را به لحاظ انتقال بیماری کنترل کنند. این موضوع در خیلی از کشورهای اروپایی‌ مطرح شد اما با رأی قاطع رد شد، چون در تعارض با آزادی شخصی بود.

مسجد جامعی بیان کرد: در مورد حاکمیت دولت و مشروعیت مطلبی را از قول اساتید ایتالیایی که با بنده در ارتباط هستند نقل می‌کنم که آن‌ها می‌گفتند دولت‌ها برای این‌که بیشتر سرکار بمانند و انتخابات را به تعویق بیندازند آمار مبتلایان به کرونا را دست‌کاری کرده و کرونا را خیلی مهم و تعیین‌کننده جلوه می‌دهند.

وی ابراز کرد: ازجمله پیامدهای کرونا در کشورهای توسعه‌یافته که مبتلایان بیشتری دارد پیامد اجتماعی است که مسائل مختلف روانی، اخلاقی و اختلافات خانوادگی را ایجاد کرده و این‌ها ریشه اجتماعی دارد چون مردم جامعه عادت داشته وقت مهمی از وقتش را بیرون بگذراند و اکنون باید در منزل بمانند.

منبع: ایکنا