تحلیل بازسازی اندیشه دینی از نگاه آیت‌الله مطهری و دکتر سید حسین نصر

در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو علیمردان خطیبی با عنوان «تحلیل بازسازی اندیشه دینی از نگاه آیت‌الله مطهری و دکتر سید حسین نصر»، دکتر محمدجواد رودگر به عنوان استاد راهنما، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی سلطانی به عنوان استاد مشاور و دکتر محمدرضا مصطفی‌پور، دکتر محمدمهدی علیمردی و دکتر محمدحسن محمدی مظفر به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

تحقیق و تدقیق در خصوص دین و معرفت دینی هماره از اهمیت و ضررور خاصی برخوردار بوده و بازسازی اندیشه و تفکر دینی نیز در قرون اخیر از اهمیت و ضرورتی دوچندان بهره‌ور است. در منظومه فکری استاد شهید مطهری از آن با تعبیر احیای تفکر دینی یاد شده است و آن را دستوری قرآنی خوانده و درس‌های اعتقادی ـ بینشی، اخلاقی ـ عرفانی یا گرایشی ـ منشی و اعمال و رفتار یا کنشی تعمیم داده که بازسازی مفاهیم دینی کاربست کلیدی در نظریه احیای تفکر دینی ایشان دارد. وی بر این باور است که حقیقت اسلام به مرور مسخ شده و بی‌خاصیت در ذهن و ضمیر ما نهادینه شد و نیاز به انقلاب فکری ـ فرهنگی و نوعی رستاخیز معرفتی در قالب «احیاء» دارد. ایشان بین بازسازی دین و بازسازی اندیشه دینی تفاوت مبنایی قائل است و در مسیر احیای تفکر دینی با جریان‌هایی مثل 1. تحجرگرایی 2. تجردگرایی 3. الحاداندیشی 4. انحراف و تحریف ظاهری و باطنی، تفسیر مادی کتاب و سنت به‌خصوص ماتریالیسم منافق مواجه بوده و با آن‌ها به مبارزه عقلانی و درعین حال شجاعانه برخاسته و بر دو عنصر الف) توانایی، جامعیت و کمال 2. خلوص و ناب بودن دین و تفکر دینی تأکید ورزیده‌اند. دکتر سید حسین نصر نیز نسبت به دین و اهمیت تجدد دینی، از حساسیت خاصی برخوردار بوده و از زاویه سنت‌گرایی بدان نگریسته است. ناگفته نماند که منشأ دغدغه نصر نیز مانند سایر اندیشمندان دینی که در بازسازی اندیشه دینی بر آمده‌اند، هجوم اندیشه غربی و به طور خاص مدرنیته بوده است. دکتر نصر بر اساس سنت‌گرایی و حکمت جاوید، بر این باورند که همه ادیان از یک مبدأ ریشه گرفته و دارای جنبه‌ای از حقانیت هستند، هرچند که ممکن است به خاطر حضور بعضی از شرایط جنبه حقانیت دینی مانند اسلام بیشتر باشد. نصر، فجایع دنیای مدرن را نتیجه روی‌آورد انسان‌ها به منطق محاسبه و عقل ابزاری دانسته و بر این باورند که سنت اسلامی، می‌تواند منشأ اول و معیارهای جامعه‌ای متفاوت از جامعه کنونی باشد. بنابراین مسئله‌محوری رساله حاضر معطوف به بازسازی اندیشه دینی است که درمجموع با عنایت به دیدگاه هرکدام از مطهری و نصر نظریه احیای اندیشه و تفکر دینی در برابر نظریه بازسازی دین بر اساس مبانی معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و دین‌شناختی خاصی است که البته در جزء یا مبانی بین دو متفکر اسلامی یعنی استاد شهید مطهری و دکتر نصر در اکثر موارد تفاوت‌های بنائی و گاهی مبنایی وجود دارد. درنتیجه تبیین آنان از دین، حقانیت و وحدت و کثرت دینی متفاوت و در برخی عرصه‌ها متفاوت بوده و اشتراکاً و افتراقاً فکری هرکدام در عرصه بازسازی اندیشه دینی تبیین شد. روش تحقیق تحلیلی ـ تطبیقی است که با نقل و نقدِ اجمالی تحقق یافته است.