تلاش سازمان‌های ادیانی برای بازگشت به احیای دین در دنیا

به گزارش خبرگزاری حوزه؛ عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: سقوط شوروی و کمونیسم به افزایش تعداد و ازدیاد سازمان‌های غیردولتی کمک کرد و در حال حاضر، در کشور ما بیش از ۱۴۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد وجود دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر باقر طالبی دارابی در نشست تخصصی با موضوع «آشنایی با سازمان‌های ادیانی جهان» که در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه به همت مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه برگزار شد، بیان داشت: در طول ۳۵ سال گذشته، تشکیل و فعالیت سازمان‌های غیردولتی دینی بیشتر شده است. تا پیش از این سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی غیردینی، هم‌چون صلیب سرخ جهانی بیشتر بودند و لفظ دین در عناوین آن‌ها به چشم نمی‌خورد. این دو مدل نهاد، با هدف تصمیم‌سازی در مسائل جهانی تشکیل شده‌اند. به این سازمان‌ها در اصطلاح،NGO  می‌گویند. البته در کشور ما سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن) خوانده می‌شوند.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به نقش مهم سازمان ملل متحد در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی گفت: این سازمان، مهم‌ترین مرکز تصمیم‌گیر در امور جهان است و به همین علت، نهادهای بین‌المللی غیردولتی، اعم از دینی و غیردینی، سعی بر عضویت در آن دارند. ماده ۷۱ منشور سازمان ملل، زمینه را برای معرفی سازمان‌های غیردولتی به سازمان ملل فراهم کرده تا آن‌ها بتوانند از طریق این سازمان نقش‌آفرینی کنند. در این ماده بیان شده، شورای اقتصادی و اجتماعی می‌تواند برای مشاوره با سازمان‌های غیردولتی که در امور صلاحیتی شورا اشتغال دارند، هرگونه تدابیر مناسب را اتخاذ کند. پس تمام سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی که خواهان عضویت در سازمان ملل هستند، می‌بایست پس از عضویت، ذیل شورای اقتصادی ـ اجتماعی این سازمان فعالیت کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، به شرح فعالیت‌های این سازمان‌ها پرداخت و عنوان داشت: این سازمان‌ها در موضوعاتی هم‌چون حقوق بشر، توسعه پایدار، توسعه انسانی در کنار توسعه اقتصادی، بحران محیط‌زیست، حاکمیت صلح در جهان، کارهای امدادرسانی و خدمات اجتماعی، فعالیت‌هایی را داشته‌اند. آن‌ها بیشتر در مناطقی فعالیت داشته‌اند که از دید خودشان، یا دولت‌های آن مناطق از انجام آن فعالیت‌ها به عنوان وظیفه، عاجز هستند، و یا اگر هم دچار عجز نیستند، اما به هرصورت آن‌ها را انجام نمی‌دهند.

وی گفت: در جهان میلیون‌ها سازمان غیردولتی وجود دارد اما بر اساس لیست منتشر شده از سوی شورای اقتصادی ـ اجتماعی سازمان ملل، فقط بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ از آن‌ها عضویت این سازمان را دارند. سازمان‌هایی هم‌چون عفو بین‌الملل، اوکسفام، صلح سبز، شورای جهانی کلیساها، کنگره جهانی یهودی و نهاد اسلامی کمک به هم‌نوع، ازجمله این سازمان‌ها اعم از دینی و غیردینی و سکولار هستند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: شکل‌گیری این سازمان‌ها و تلاش آن‌ها برای تصمیم‌سازی جهانی، بیان‌گر بازگشت به احیای دین در دنیاست.

وی گفت: این سازمان‌ها، نگرش‌های محافظه‌کارانه و لیبرالی، هر دو را دارند و از هر دو نوع در بین آن‌ها دیده می‌شود و نیز از جهاتی، حوزه فعالیت سازمان‌های دینی هم مانند غیردینی‌هاست و اشتراکاتی هم‌چون امدادرسانی در بین فعالیت‌های آن‌ها وجود دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر طالبی اظهار داشت: سقوط شوروی و کمونیسم، به افزایش تعداد و ازدیاد این سازمان‌ها کمک کرد. زیرا تا قبل از آن تقریباً هیچ سازمان غیردولتی اعم از دینی و غیردینی در بلوک شرق وجود نداشت. در حال حاضر، در کشور ما بیش از ۱۴۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد وجود دارد. این سازمان‌ها از سوی محققان و فعالان مدنی سازمان‌های غیردولتی بر پایه سه محور تقسیم‌بندی شده‌اند:

خاستگاه (سازمان‌های جنوبی و سازمان‌های شمالی)

نمایندگی (محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی)

مأموریت (ترقی زنان، مراقبت بهداشتی، حل تعارضات و غیره)

هدف مشترک بین همه این سازمان‌ها اعم از دینی و غیردینی توزیع عادلانه قدرت و ثروت است. اما سازمان‌های دینی این هدف را در قالب محتواهای دینی خاص خود پیگیری می‌کنند.

وی با اشاره به یک قاعده کلی در بین همه این سازمان‌ها بیان کرد: در میان همه این سازمان‌های دینی یک قاعده طلایی حاکم است، و آن، این است که هرآن‌چه برای خود می‌پسندی برای دیگران هم بپسند و هرآن‌چه برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم مپسند. آن‌ها درحقیقت می‌خواهند دوباره ارزش‌های دینی خودشان را به فضای اجتماعی بازگردانند. این سازمان‌ها تکلیف‌محور هستند و به دنبال احیای ارزش‌های دینی و گسترش عدالت در سطح بین‌الملل به عنوان یک تکلیف و وظیفه می‌باشند. اگر بخواهیم در سطح علمی و کلی بررسی کنیم، همه آن‌ها دارای اغراض سیاسی هستند، اما برخی با هدف دخالت در امور کشورهاست و برخی فاقد چنین اغراض و اهدافی هستند.

در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین طالبی عنوان داشت: مهم‌ترین این سازمان‌ها با گرایش‌های اسلامی عبارتند از:

 آژانس مسلمانان آفریقا  (AMG)

امدادرسانی اسلامی

جامعه جهانی فراخوان اسلامی

مؤسسه گفت‌وگوی ادیان

و مهم‌ترین‌های آن‌ها با گرایش یهودی:

یهودیان آمریکا برای صلح

کنگره جهانی یهودی

وی گفت: بیشترین تعداد سازمان ادیانی عضو سازمان ملل، دارای خاستگاه مسیحی هستند و سپس سازمان‌های اسلامی از جهت فراوانی در رتبه دوم قرار دارند. مهم‌ترین این سازمان‌ها با گرایش‌های مسیحی عبارتند از:

خدمات امدادرسانی کاتولیک، شورای جهانی کلیساها، فدراسیون جهانی لوتری‌ها و حلقه سَنت آگوستین می‌باشند. در بین این سازمان‌ها، تعدادی به صورت چنددینی هم فعالیت می‌کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر طالبی گفت: به طور کلی سازمان‌های دینی سازمان ملل در حدود ۳۰۰ نهاد هستند. این‌ها را به دو دلیل می‌توان دینی دانست. یکی جهت‌گیری دینی آن‌هاست که در اساسنامه آن‌ها آمده، و دیگری شمولیت دینی آن‌ها. بنا بر آمار ارائه شده از سوی سازمان ملل، تا سال ۲۰۰۸ تعداد سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی دینی عضو آن، شامل ۱۵۱ سازمان بوده که از بین آن‌ها ۳۲ سازمان اسلامی، ۲۹ سازمان یهودی، ۲۴ معنویت‌گرا، ۱۳ چندآیینی، ۱۰ بودایی، دو بهایی، یک هندویی و یک سازمان با گرایش به مکتب جِین را شامل شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار داشت: اکثر این سازمان‌ها فقط پیروان خودشان را مورد توجه قرار نمی‌دهند، بلکه به دنبال شمولیت بیشتر و کمک به همه افراد دنیا هستند. در زمینه اقتصادی و تأمین مالی این سازمان‌ها، اکثراً منابع مالی خصوصی دارند و از طریق اشخاص پیرو و عضو آن‌ها تأمین می‌گردند. منبع دیگر برخی از آن‌ها، از نوع دولتی است. این نوع سازمان‌ها، تأثیرگذاری کم‌تری در فضای داخلی کشورهای مربوط به آن دولت‌ها دارند.

وی هم‌چنین به فعالیت‌های آن‌ها در بعد استراتژیک اشاره کرد و گفت: از جهت استراتژیک، این سازمان‌ها برای تحقق استراتژی دینی و معنوی از فرآیندهای گوناگونی هم‌چون ایجاد شبکه و ارتباطات شبکه‌ای، دفاع و مدافعه، نظارت و مراقبت، فراهم آوردن اطلاعات (پروپاگاندا)، راهنمایی معنوی، دعا و نیز الگوسازی بهره می‌گیرند. درواقع هم از مباحث معرفتی استفاده می‌برند و هم از ابزار و تکنولوژی‌های روز. گاهی این سازمان‌ها از طریق بسیج افکار عمومی، مردم را به سمت ارزش‌های دینی سوق می‌دهند. علاوه بر این با کمک‌های مالی به نیازمندان در سراسر دنیا و نیز امدادرسانی در مناطق بحران‌زده، فعالیت‌های خود را پیش می‌برند.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر طالبی، خاطرنشان کرد: به طور معمول، این سازمان‌ها، اجازه نظارت و بازرسی را به کسی نمی‌دهند و تقریباً به صورت مبهم فعالیت دارند. اما به هر ترتیب جهان امروز به این نتیجه رسیده است که باید با کنش‌گران دینی ارتباط برقرار نماید، از نظرات و مشورت‌های آن‌ها استفاده ببرد و در مواقع لزوم هم از فعالیت‌های آن‌ها حمایت کند.

وی در پایان گفت: سازمان‌های غیردولتی دینی بسیار زیادی هم هستند که به صورت غیردولتی فعالیت دارند، اما در سازمان ملل متحد به ثبت نرسیده‌اند.