مدرسه کلامی شیعه در لکهنو (بررسی موردی خاندان اجتهاد)

در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو محمدرضا ملانوری با عنوان «مدرسه کلامی شیعه در لکهنو (بررسی موردی خاندان اجتهاد)»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد غفوری‌نژاد به عنوان استاد راهنما، دکتر امداد توران به عنوان استاد مشاور و حجج اسلام دکتر رضا مختاری، دکتر حمیدرضا شریعتمداری و دکتر محمدحسن نادم به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

مدرسه کلامی شیعه در لکهنو تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته و در باب تاریخ علم کلام امامی پژوهشی در مورد آن سامان نیافته است. این در حالی است که لکهنو یکی از مراکز مهم شیعی است که در قرن دوازدهم، با پرورش اندیشمندان و پژوهش‌گران شیعی برجسته‌ و بر جای گذاشتن میراث کلامی فراوان، توانست معارف شیعی را به نسل‌های بعد انتقال داده و بسترهای توسعه علمی شبه‌قاره را آماده کند.

از جمله مطالب ضروری در مورد این منطقه جغرافیایی، شناسایی شخصیت‌های برجسته کلامی و گونه‌شناسی آثار ایشان، بررسی ویژگی‌های این مدرسه، نحوه تعامل و تقابل آنان با دیگر جریان‌های موجود در لکهنو و علل رکود این مدرسه می‌باشد که در این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی در مورد آن سخن گفته‌ایم.

سید دلدار علی، ملقب به سید العلما و آیت‌الله فی العالمین و معروف به غفران‌مآب را می‌توان مؤسس علمی مدرسه لکهنو دانست. بعد از سید دلدار علی، سلطان العلما سید محمد، سید العلما سید حسین، سید محمدتقی پسر سید حسین معروف به ممتاز العلما و سید محمدهادی فرزند سید مهدی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های کلامی مدرسه لکهنو در میان خاندان اجتهاد به شمار می‌آیند.

از مهم‌ترین تألیفات آنان می‌توان به مرآت العقول ملقب به عماد الاسلام، حدیقه سلطانیه، وسیله النجاه، عجاله نافعه، صمصام قاطع، گوهر شاهوار و ردیه‌های متعدد بر تحفه اثنا عشریه هم‌چون الصوارم الالهیات فی قطع شبهات عابدی العزّی و اللّات، حسام الاسلام و سهام الملام، خاتمه الصوارم الالهیات، رساله غیبت، احیاء السنه و اماته البدعه بطعن الاسنه، طعن الرماح، ذوالفقار و البوارق الموبقه اشاره نمود.

ورود در عرصه سیاسی و تعامل با حاکمیت، رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه پس از یک دوره تنگنای شدید و تقیه، تأسیس نهاد رسمی علمی و تقویت بنیه علمی جامعه تشیع، استقصا در سؤال و جواب و هم‌چنین تعمق و تحقیق گسترده در مباحث و آرای کلامی و تدوین آثاری بزرگ، مواجهه با جریان‌های رقیب هم‌چون هندوها، سنیان حنفی‌مذهب، سلفیان، صوفیان، اخباریان،‌ فیلسوفان و شیخیان، تصفیه اندیشه شیعه از آراء نادرست و تبیین صحیح از معارف اهل‌بیت (علیهم السلام)، نقل عین عبارت مخالفین و تضعیف آن با ادله قوی، نقد و رد مبنا و لوازم عقاید مخالفین و مقرون بودن ادله عقلی و نقلی از ویژگی‌های این مدرسه کلامی است.