طرحواره «تعلق فاعلی» در نظریه اسلامی ارتباطات و مبانی نظری آن با تأکید بر حکمت متعالیه

در جلسه دفاع از رساله دکتری علی نهاوندی دانشجوی مقطع دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی با عنوان «طرحواره «تعلق فاعلی» در نظریه اسلامی ارتباطات و مبانی نظری آن با تأکید بر حکمت متعالیه»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری به عنوان استاد راهنما، دکتر مسعود اسماعیلی به عنوان استاد مشاور و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهراب صادق‌نیا، دکتر خان‌محمدی و دکتر محمد جاودان به عنوان استادان داور حضور داشتند.

در چکیده این رساله آمده است:

ارتباطات، همزاد با آفرینش و تحقق عالم هستی شکل گرفته است؛ و با خلقت انسان به‌عنوان محور هستی مخلوق با برخورداری از قدرت انتخاب و اختیار، حلقه ارتباط در سیر صعود و نزول بر محوریت آدمی تکمیل گردید. هم‌چنین با گسترش روابط انسانی و نیز پدید آمدن ابزارهای ارتباطی با تکنولوژی و فناوری‌های جدید، فصل نوینی در تعریف و گستره ارتباطات حاصل آمد. در دانش ارتباطات، انسان، محور ارتباط و غایت ارتباطات است؛ اما این دانش، انسان را محدود به قلمرو مادی و تنها در سطح ارتباطات فردی و اجتماعی و نیز بریده از شبکه هوشمند هستی و با قطع نظر از نظام فاعلیت مطالعه می‌کند؛ حال‌آن‌که مطالعات ارتباطات انسانی پیش از آن‌که واکاوی جامعه‌شناختی باشد، مطالعه وجود‌شناختی است که در فرآیند هستی یافتن و مراحل تکامل در یک پیوستار ارتباطی منسجم، قابل تحقیق و بررسی است.

هرچند بحث مستقل و مدونی در دستگاه فلسفه اسلامی وجود ندارد؛ اما با بررسی ظرفیت‌های نهفته در حکمت متعالیه، به نظر رسید که می‌توان از دل دستگاه فلسفی حکمای متأله به‌خصوص صدرالمتألهین، طرحواره ارتباطات و مبانی آن را استخراج کرد و از نظریه‌پردازی در این زمینه سخن گفت و مدل و طرح نو ارائه نمود.

این رساله، با روش توصیفی ـ تحلیلی، سعی بر کشف مبانی نظری ارتباطات از منظر فلسفه اسلامی و درحقیقت تبیین عقلانی و دینی ارتباطات دارد، و به حوزه فلسفی یعنی وجودشناسی، معرفت‌‌شناسی، انسان‌شناسی و ارزش‌‌شناسی ارتباطات با تأکید بر اندیشه‌های فلسفی ملاصدرا می‌پردازد. نوشتار حاضر با اضافه شدن نگاه توحیدی، نظریه‌ای تحت عنوان «تعلق فاعلی» را با محوریت مبانی حکمی، تغییر در مفاهیم پایه، تحول در مبانی مبتنی بر مکاتب و نظریات رایج ارتباطی و تحلیل جدید از حقیقت ارتباطات ـ با توجه به ابعاد مختلف ارتباطات انسانی در شبکه هستی ـ ارائه می‌دهد.